NL

Victor Kugler tewerkgesteld in Zwolle

Victor Kugler werd van 26 september tot eind december 1944 in Zwolle tewerkgesteld.

Gebeurtenis

26 september 1944 - 28 december 1944

52,50703 N 6,090717 O

Stationsweg 44

Zwolle

Volgens Victor Kuglers getypte en Engelstalige notitieboekje ging hij op 26 september 1944 op transport naar Zwolle en werkte hij daar in Voorst/Westenholte.[1] Daar werden door de gevangenen loopgraven en muren aangelegd om de geallieerde groepen tegen te kunnen houden.[2]

Op de Transportliste staat als aanvankelijke vertrekdatum 19 september 1944. Dit is op het voorblad veranderd in 26 september 1944.[3] Een op 26 oktober 1944 gestempelde briefkaart van het Rode Kruis bevestigt dat Victor Kugler op dat moment in Zwolle tewerkgesteld was.[4]

Uit een CADSU-formulier voor schadevergoeding dat Kugler in 1963 invulde, schreef hij dat hij van 26 september tot 30 december 1944 verbleef bij de Buitensociëteit in Zwolle.[5] In de Buitensociëteit sliepen de gevangenen op stro en hadden ze geen dekens. De Zwollenaren boden hun hulp aan door voedsel en kleding te regelen, maar ook hielpen ze met het laten ontsnappen van gevangenen.[2] Ook Kugler zou in Zwolle alvast een vals/vervalst persoonsbewijs hebben gekregen met het oog op ontsnapping.[1] 

Ook uit Kuglers notitieboekje blijkt dat hij in die periode in Zwolle verbleef, maar op verschillende plaatsen:

  • November 4, 1944 Watersteeg in Zwolle.
  • 28/11 “Nieuwe eenheid Watersteeg” Logies at Brouwers. 
  • December 21, transferred to a school. 
  • 28/12 Left Zwolle by train. Arived at midnight in Arnhem.
  • 30 Dec. arrival at Wageningen.[1]

Volgens een rapport van de gemeentepolitie Zwolle van 10 december 1949 was (de vlakbij het station Zwolle gelegen) Buitensociëteit vanwege de toenemende geallieerde luchtaanvallen eind november of begin december 1944 ontruimd en werden de gevangenen ondergebracht in schoolgebouwen. Ook Victor Kugler typte in zijn notitieboekje dat hij op 21 december werd verplaatst naar een schoolgebouw, wat later is dan de beschrijving in het politierapport en mogelijk te maken kan hebben met zijn verblijf bij de familie Brouwer. 

Toen Kugler tijdens zijn gevangenschap in Zwolle terechtkwam, zocht hij contact met Martin Brouwer. Brouwer was tijdens de oorlog enige tijd vertegenwoordiger van Gies & Co geweest en leverancier van voedselbonnen voor het Achterhuis. Brouwer stelde zich borg voor Kugler, die daarom bij de familie Brouwer thuis mocht eten en overnachten.[6]

Aan de Watersteeg in Zwolle, nu Kuyerhuislaan, lag de buitenplaats de Helmhorst met daarop de villa Hoog Erve. Uit een interview met de kinderen Brouwer blijkt dat Kugler daar allerlei klusjes had moeten verrichten.[6] Mogelijk bedoelde Kugler dit toen hij in zijn notitieboekje typte: “Nieuwe eenheid Watersteeg”.[1]

Uit het politierapport blijkt dat uiteindelijk ongeveer 50-60 van de gevangenen in Zwolle naar Wageningen werden overgebracht. Een precieze datum van die verplaatsing wordt in het politierapport echter niet geven.[7] Mogelijk is dit met de ontruiming of pas eind december 1944 geweest. Kugler typte namelijk in zijn notitieboekje dat hij op 28 december 1944 met de trein naar Arnhem moest en toen daar geen werk voor de gevangenen bleek te zijn, ze vervolgens te voet naar Wageningen moesten. Daar zouden ze volgens het notitieboekje op 30 december 1944 zijn aangekomen.[1] Ook in het CADSU-formulier schreef Kugler dat de overplaatsing naar Wageningen op 30 december 1944 plaatsvond.[5]

Noten

  1. a, b, c, d, e Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Kugler_I_048: Engelstalig notitieboekje Victor Kugler.
  2. a, b Zwols Erfgoed: Buitensociëteit.
  3. ^ Nummer 190 op de lijst, op blad 11, is Kugler. Het Nederlandse Rode Kruis (NRK), Den Haag, dossier 97791: ‘Transportliste’ 19 september 1944, blad 1 en 11,  Het uitstel is veroorzaakt door de verwoesting van het station in Amersfoort op 17 september, als onderdeel van de slag om Arnhem. NRK, dossier 97791: Victor Kugler aan CADSU, 23 januari 1963.
  4. ^ NRK, dossier 97791: Briefkaart aan “fam. Kugler” in Hilversum
  5. a, b NRK, dossier 97791: Aanvraagformulier A, Centraal Afwikkelbureau Duitse Schadeuitkeringen, ingevuld door Kugler en gestempeld 3 september 1963.
  6. a, b AFS,Getuigenarchief, Brouwer. Gesprek met twee kinderen Brouwer, 15 mei 2011.
  7. ^ NRK, dossier 97791: Rapport No. 24.249 van Gemeentepolitie Zwolle, 10 december 1949. Uit dit rapport blijkt dat de Zwolse politie destijds beschikte over een lijst van gevangenen in de Buitensociëteit.