Zentralstelle für jüdische Auswanderung
Het hoofdkwartier van de ‘Zentralstelle für jüdische Auswanderung’ was gevestigd in het gebouw van de Christelijke H.B.S. in Amsterdam.
De staf van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung, Amsterdam
Vervaardiger onbekend. Fotocollectie NIOD Gebruiksrechten: Status onduidelijk
De Zentralstelle für jüdische Auswanderung (Centraal bureau voor Joodse emigratie) was gevestigd op het Adema van Scheltemaplein 1 te Amsterdam.[1] Het gebouw was gevorderd van de ‘Christelijke H.B.S.’[2]
De Zentralstelle was voor de Duitse bezetter een belangrijk orgaan in de organisatie van de deportaties van het voorjaar van 1941 tot het najaar van 1943.[3] In Wenen, Praag en Berlijn bestonden gelijknamige instellingen, die verantwoordelijk waren voor de deportatie van Joden.[4] Ferdinand Hugo aus der Funten en Willy Lages hadden er in Nederland de leiding over.[5] Ze organiseerde de verhuizingen van Joden naar Amsterdam, verstuurde de oproepen aan Joden om zich te melden, haalde ze op uit hun woningen, hield razzia’s, spoorde onderduikers op, verhoorde en mishandelde ze. De Zentralstelle werd betaald door de LiRo-bank, de bank die het geld van alle Joden afpakte.
Eind 1941 kwam het bevel aan alle niet-Nederlandse Joden zich bij de Zentralstelle voor emigratie aan te melden.[6] In het Otto Frank Archief bevinden zich documenten waaruit blijkt dat ook Otto Frank zijn gezin heeft aangemeld voor deze verplichte emigratie.[7]
Na de arrestatie op 4 augustus 1944 werden de acht onderduikers uit het Achterhuis en twee van hun helpers, Victor Kugler en Johannes Kleiman, hier verhoord door de Sipo-SD. Ze moesten een nacht blijven en werden de volgende dag overgebracht naar het Huis van Bewaring.
Het gebouw is op 26 november 1944 gebombardeerd, samen met het hoofdkwartier van de Sicherheitspolizei en SD, in het gevorderde schoolgebouw ertegenover aan de Euterpestraat.
Noten
- ^ J. Presser, Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom, 1940-1945, 's-Gravenhage: Staatsuitgeverij, 1965, deel I, p. 238; Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad: Amsterdam 1940-1945, Amsterdam: Atlas Contact, 2019, p. 396-398.
- ^ Algemeen Adresboek voor de stad Amsterdam 1938, p. 1501.
- ^ Presser, Ondergang, passim; H. Wielek, De oorlog die Hitler won, Amsterdam: Amsterdamsche Boek- en Courantmij., 1947, passim.
- ^ Bob Moore, Slachtoffers en overlevenden. De nazivervolging van de Joden in Nederland, Amsterdam: Bert Bakker, 1998, p. 95
- ^ Zie: Wikipedia: Zentralstelle für jüdische Auswanderung in Amsterdam,
- ^ Presser, Ondergang, deel I, p. 173.
- ^ Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, Otto Frank Archief, reg. code OFA_059.