Auschwitz I: de mannen in het Stammlager

Alle mannen van het transport van 3 september 1944 die de selectie na aankomst in Birkenau overleefd hadden, gingen na de registratieprocedure te voet naar Auschwitz I.^[1] Daar kwamen ze terecht in quarantaineblok 8. De gevangenen sliepen in stapelbedden van driehoog, vaak met twee of meer personen in een bed. Het quarantaineblok was overbevolkt.

Tijdens de quarantaine moesten alle gevangenen werken. De meesten werkten aan de Straßenbau – stratenbouw – of in de Kiesgrube – de grindkuil –, waar zij grind op karren moesten laden en deze wegbrengen om straten te verharden. Veel mensen liepen bij dit werk blessures en verwondingen op. Otto Frank heeft na de oorlog verklaard dat hij bij een commando was ingedeeld dat grind moest slepen.

‘Omdat ik zelf een tijdje in een Kieskommando was, weet ik veel over de zware arbeid die daar moest worden verricht en de mishandelingen die daar vaak aan verbonden waren.’^[2]

De quarantaineperiode van de mannen uit het transport van 3 september eindigde begin oktober 1944 met twee selecties, waarbij opnieuw een groep mannelijke gevangenen die niet meer tot zware arbeid in staat geacht werd, in de gaskamer werd vermoord. Deze selecties zouden ook de dood van Hermann van Pels inluiden.

De mannen die de selectie wel overleefden, bleven na de quarantaineperiode in Auschwitz I, waar zij bij verschillende arbeidscommando’s werden ingedeeld. Waar Fritz Pfeffer werd ingedeeld, weten we niet. Over de gevangenschap van Pfeffer in Auschwitz is niets teruggevonden in de getuigenissen van overlevenden. Wat we weten is dat hij in dezelfde groep is geregistreerd als Hermann en Peter van Pels.^[3] Net als de anderen verbleef hij in quarantaine tot circa 1 oktober 1944. Rond 11 november 1944 is hij waarschijnlijk geselecteerd voor transport naar kamp Neuengamme, waar hij tussen 10 en 18 november is aangekomen.^[4]

Tijdens de quarantaineperiode werkte Otto Frank eerst in het Kommando Kiesgrube. Daarna kwam hij terecht in de Straßenbau.^[5] Of dit direct na de quarantaineperiode gebeurde, is niet duidelijk. Toen het werk in de Straßenbau vanwege de vorst werd gestaakt, kreeg Otto Frank naar eigen zeggen beter werk, en wel in het Kartoffelschälkommando.^[5]

Peter van Pels kwam na de quarantaineperiode in blok 2 terecht. Otto Frank vertelde in een interview na de oorlog:

‘Peter had het geluk een baan te krijgen op het postkantoor van het kamp dat bestemd was voor de SS’ers en de niet-Joodse gevangenen die post en pakketjes ontvingen.’^[6]

De mannen die bij de Paketstelle werkten, hadden als taak de pakketjes voor de overleden gevangenen te openen en de inhoud selecteren. Zonder al te veel moeite konden zij veel daarvan achteroverdrukken. Otto Frank en Peter van Pels zouden elkaar dagelijks gezien hebben totdat Peter midden januari op transport werd gesteld naar kamp Mauthausen.^[6]

Otto Frank was de enige van de onderduikers die de kampen overleefde.