NL

Vrijetijdsbesteding Margot Frank

Margot Frank was sportief: ze speelde tennis, deed aan roeien, zwemmen en schaatsen.

Onderwerp
Vervaardiger onbekend. Fotocollectie Anne Frank Stichting, Amsterdam

Margot Frank en haar vriendin Hetty Ludel, winter 1937-1938.

Vervaardiger onbekend. Fotocollectie Anne Frank Stichting, Amsterdam Gebruiksrechten: Status onduidelijk

Zwemmen

Op 22 augustus 1935 legde Margot met goed gevolg een zwemproef af, bestaande uit 60 meter borstslag en 40 meter rugslag.[1] Niet duidelijk is waar dit plaats heeft gevonden, maar waarschijnlijk in het Amstelparkbad (nu het De Mirandabad).

Vriendin op het Meisjeslyceum Greet Bezema: 'We gingen een keer zwemmen in Diemen en ik weet nog dat Margot een heel mooi zwempak had, een zonnepakje.'[2]

Schaatsen

Edith Frank schreef in een brief van 18 januari 1937 aan voormalig buurmeisje Gertrud Naumann dat Margot die winter een keer per week schaatste.[3] Er is een foto van Margot, gedateerd winter van 1937-'38, waarop zij met Hetty Ludel op de kunstijsbaan is. Daarop is te zien dat draagt kunstschaatsen draagt.[4]

De ijsbaan waar Margot schaatst, was een initiatief van de 'N.V. Sportfondsen Kunstijsbaan'. Het was een openluchtzwembad dat 's winters in gebruik was als schaatsbaan. De ijsbaan deed dienst van 1934 tot 1940.[5] In het weekend van 24-25 november 1934 werd de baan geopend. Op 26 november trad Sonja Henie op voor de schooljeugd. Als gevolg van dit optreden werd Henie ongekend populair onder Amsterdamse schoolmeisjes. In het voorjaar van 1940 werd de baan opgeheven en ging de installatie naar de Apollohal.[6] Later (tijdens de onderduik) plakte Anne Frank een plaatje van Sonja Henie op de muur van haar kamertje.

Margot schaatste aanvankelijk op schaatsen die met een sleuteltje aangeschroefd moesten worden.

Roeien

Margot Frank roeide bij de Vereeniging ter Bevordering van de Watersport onder Jongeren (VBWJ).[7] Margot zat op de tweede positie in een 'vier' met Bella Kohlwey op slag, Jaaike van Bork op boeg en Anna Harting op drie. Ze werden getraind door Roos (Rozette) van Gelder. Ze wonnen een zilveren medaille bij schoolwedstrijden.[7] De roeisters zaten alle vier op het Meisjeslyceum.[8] Ze maakten gebruik van de faciliteiten van de VBWJ onder de Berlagebrug te Amsterdam. Deze roeiactiviteit ging van het Meisjeslyceum uit, maar de precieze status is onduidelijk. Op 8 september 1940 namen ze deel aan wedstrijden van de Zaanlandsche Zeil Vereeniging (ZZV) in Zaandam.[9] Ze wonnen een medaille op het onderdeel 'stijlroeien' in de categorie meisjes 14-16 jaar.[10] Het is niet bekend of deze wedstrijddeelname in het kader van het schoolroeien plaatsvond.

Vlak voor de wedstrijden van 1941 mocht Margot als Joodse niet meer bij de club roeien. Haar vriendinnen weigerden vervolgens om nog deel te nemen aan de wedstrijden.[7] Roos van Gelder mocht als Joodse ook niet meer coachen. Haar vervangster werd door de overblijvende roeisters niet geaccepteerd.[7] In september 1941 vroeg de inspecteur voor de lichamelijke opvoeding aan wethouder Smit of Joodse kinderen gebruik mochten maken van (o.a.) de roeigelegenheid onder de Berlagebrug. Smit antwoordde negatief.[11]

Vooruitlopend op het nieuwe seizoen vroeg de secretaris van VBWJ op 1 maart 1942 aan de Regeeringscommissaris der Gemeente Amsterdam of het niet mogelijk was om Joodse leerlingen afzonderlijk en met Joodse instructeurs op bepaalde tijden te laten roeien. Waarbij het botenhuis voor "de overigen" gesloten bleef. Een onbekende, iemand aan de Afdeling Onderwijs of wellicht burgemeester Vôute, schreef in de marge 'Lijkt mij wel mogelijk. V'. Een antwoord op de brief is niet bekend.[12]   

Tennis

In het voorjaar van 1941 was Margot lid van een 'tennisclub met les', t.w. Tennisvereniging Temminck aan de Zuidelijke Wandelweg te Amsterdam.[13] Ook een aantal klasgenoten van het Meisjeslyceum, onder wie Henny Corts, was lid van deze vereniging.[14] Jan Temmink was tevens eigenaar van een sportzaak aan de Weteringschans 76 en stichter van de eerste Amsterdamse golfbaan in de 'spoorboog' bij Duivendrecht; Hetty Last vertelde  dat zij (Hetty) de initiatiefneemster van het tennissen was; voor een hele groep meisjes werd er een baan gehuurd en wie wilde deed mee.[15]

Er is een foto met daarop naast Margot: Lidy Schuit, Hennie Coster, Bea van Overbeek, Ineke Beugelink, Annemarie van Ees, Fita Weddepohl, An van der Burg, Tineke Cohen, Jetteke Frijda en Tine ten Kley. Ze dragen allemaal sport/tenniskleding en poseren bij een net op een tennisbaan.[16]

Lezen

Otto Frank schreef in de zomer van 1945, aan zijn familie in Bazel: 'Edith u Margot waren beide starke Leser.'[17] Anne schrijft in haar dagboek over Margot: 'Leest alles, liefst over godsdienst en medicijnen.'[18] En in een vroegere dagboeknotitie schrijft Anne: 'Ik heb met Margot samen op de divan gelegen en in «De Stormers» gelezen.'[19] 

Van onderstaande boeken weten we dat Margot ze in haar bezit heeft gehad en/of gelezen heeft:

  • Margot las een boek van Molière, Le Bourgeois Gentilhomme. Dit was een schoolboek.
  • Ze hadt het Engelse leerboek English Passages for Translation.
  • Ze had ook een boek van A. de Chateaubriand, Monsieur de Lourdines, geannoteerd door H. Noordhof. Dit was waarschijnlijk ook een schoolboek.[20]
  • Tot de boeken van Margot behoorde ook Gottfried Keller, Die drei gerechten Kammacher. Spiegel das Kätzchen (Leipzig 1922). Edith schreef voorin: "Margot Frank Amsterdam 16. Februar".[21]
  • Uit een dagboeknotie van Anne weten we dat Margot een exemplaar bezat van de Camera Obscura.[22] Anne kreeg voor haar 13e verjaardag de Camera Obscura, maar omdat Margot het al had, ruilde ze het voor een deel van Nederlandse Sagen en Legenden.
  • Margot en Peter mochten, volgens Anne, tijdens de onderduik bijna alle boeken die Kleiman meenam, lezen, behalve: een oorlogsboek uit de vorige oorlog, nogal vrij geschreven of zoals Anne het in haar dagboek noemt: een bijzonder boek over een vrouwenonderwerp.[23]
  • Margot mocht tijdens de onderduik het boek Heren, Knechten en vrouwen lezen, maar Anne niet.[24]
  • Op aanraden van Fritz Pfeffer lazen Margot en Anne Henri van de overkant. Ondanks Pfeffers aanprijzingen vonden zij het, volgens Anne, allebei geen goed boek.[25]

Uit een dagboeknotitie van Anne blijkt dat ze samen met Margot bijhield welke boeken ze allebei lazen. Ze deden dit in een oude cartotheekdoos, met aan één kant onbeschreven kaartjes.[26] 

Dagboek

Uit Annes dagboek blijkt trouwens dat Margot ook een dagboek bijhield. ‘Gisteren avond lagen Margot en ik samen in mijn bed, het was onnoemelijk klein maar juist grappig, ze vroeg of ze soms mijn dagboek mocht lezen, ik zeg sommige stukken wel, en toen vroeg ik naar de hare dat mocht ik dan ook lezen.’[27] Dat dagboek is niet bewaard gebleven.

 

Noten

  1. ^ Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_MFrank_I_025: Getuigschrift, 22 augustus 1935.
  2. ^ AFS, Getuigenarchief, Bezema: Gesprek Greet Bezema met Dineke Stam, 10 mei 1996.
  3. ^ AFS, AFC, reg. code A_Getuigen_I_099: Edith Frank aan Gertrud Naumann, 18 januari 1937.
  4. ^ AFS, AFC, reg. code A_AFrank_III_055: Foto's bij gashouder in "Blanco Electro Monster Huishoudboek 1937", p.33.
  5. ^ Ernst Berends, "De eerste kunstijsbaan van Nederland, schaatsen op een zwembad".
  6. ^ Hansje Galesloot, 'Bevroren borstplaat', in: Ons Amsterdam, 179 (2008) 1 (januari), p. 26-29.
  7. a, b, c, d AFS, AFC, Otto Frank Archief (OFA), reg. code OFA_085: Bella Kohlwey aan Otto Frank, 22 juli 1967.
  8. ^ Gedenkboek ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes te Amsterdam en het afscheid van Dr Magrita J. Freie als rectrix van deze school, Amsterdam 1950, p. 99; Stadsarchief Amsterdam (SAA), Archief Curatoren van het Lyceum voor Meisjes: Rapportenregisters van de HBS, 421 (AFS, AFC, reg. code A_MFrank_I_040-042).
  9. ^ Zie ook: Margot Frank en Jo Kleiman: de Zaanse links: Mei tot mei: verhalen over de Tweede Wereldoorlog.
  10. ^ De Zaanlander, 8 september 1940; AFS, AFC, reg. code A_MFrank_II_001: Medaille met o.a. twee roeiriemen en op achterzijde "Z.Z.V. 8-9-'40".
  11. ^ Dienke Hondius, Absent. Herinneringen aan het Joods Lyceum Amsterdam, 1941-1943, Amsterdam: Vassallucci, 2001, p. 35.
  12. ^ SAA, Afdeling onderwijs en rechtsvoorganger (toegang 5191), inv. nr.7552, volgnr. 1254: A.J.H. Dokkum (secretaris VBWJ) aan Den Heer Regeeringscommissaris der Gemeente Amsterdam, 1 maart 1942.
  13. ^ Voluit N.V. Temminks Robak Tennispark, Zuidelijke Wandelweg 43. Zie een foto uit mei '54 in de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, fotonummer 010122042197.
  14. ^ AFS, Getuigenarchief, Corts: Mededeling H.M. Swart-Corts, 11 februari 2005.
  15. ^ AFS, Getuigenarchief, Last, Hetty.
  16. ^ AFS, AFAC, reg. code A_MFrank_III_035: Groepsfoto van Margot Frank en haar vriendinnen op de tennisbaan omstreeks 1941/42. De foto is afkomstig van Tine ten Kley. Waarschijnlijk vergist zij zich en moet Hennie Coster zijn Hennie Corts.
  17. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_071: Otto Frank aan "ihr Lieben', 19 augustus 1945.
  18. ^ Anne Frank, Dagboek A, 16 mei 1944, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.
  19. ^ Anne Frank, Dagboek A, 4 oktober 1942, in: Verzameld werk.
  20. ^ AFS, AFC, reg. code A_MFrank_VII_002.
  21. ^  AFS, AFC, reg. code A_MFrank_VII_001. Gezien de datum was het waarschijnlijk een verjaardagscadeau.
  22. ^ Anne Frank, Dagboek A, 14 en 15 juni 1942, in: Verzameld werk.
  23. ^ Anne Frank, Dagboek A, 21 september 1942 en Dagboek B, 2 september 1942, in: Verzameld werk. Het ging om de trilogie Gij Vrouwen..!, Vrouwen in nood en Vrouwenroeping door Helen Zenna Smith, dat in 1938 bij de Arbeiderspers was verschenen.
  24. ^ Anne Frank, Dagboek A, 21 september 1942, in: Verzameld werk.
  25. ^ Anne Frank, Dagboek B, 27 september 1943, in: Verzameld werk.
  26. ^ Anne Frank, Dagboek B, 27 februari 1943, in: Verzameld werk.
  27. ^ Anne Frank, Dagboek A, 28 september 1942, in: Verzameld werk.