Overgangscursus

Voor kinderen van Joodse en niet-Joodse emigranten was in juni 1933 een 'Overgangscursus' opgezet in de Openbare school, Govert Flinckstraat 64.^[1] Om ze goed voor te bereiden op een Nederlandse school kregen ze les in Nederlands, rekenen en gymnastiek. In de loop van de tijd werd de cursusduur, het aantal lessen en het vakkenpakket aangepast. Na november 1938 kwamen er vakken bij als Engels, Spaans, Frans, Hebreeuws, aardrijkskunde en geschiedenis.^[2]

De voorbereidende school werd betaald door subsidie van het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen en door schoolgeld dat ouders zelf betaalden. Kinderen van arme ouders konden er gratis terecht. De school stond onder medisch toezicht van de schoolartsendienst en werd bezocht door een schoolverpleegster.^[3]

De school verhuisde meerdere malen van locatie: in 1934 naar de Vondelschool in de Moreelsestraat^[3] en vervolgens in 1935 naar de Diezeschool op Dintelstraat 11 in de Amsterdamse Rivierenbuurt.^[4] Eind 1938 of begin 1939 werd de cursus eerst verplaatst naar de Deurlooschool op Dintelstraat 7,^[2] en daarna in augustus 1939 naar de Valeriusschool in de Des Prèsstraat.^[5]

Ondanks dat Hello Silberberg al aardig Nederlands sprak, werd hij door zijn opa naar de 'Overgangscursus' op de Diezeschool gestuurd om Nederlands te leren.^[6] Vermoedelijk heeft Peter van Pels de 'Overgangscursus' op de Diezeschool gevolgd voordat hij naar de MULO ging, maar het is niet bekend wanneer en hoe lang. Zijn nicht Trude Leeser zat er ook op, evenals vermoedelijk zijn nicht Doris en neef Günter Goldschmidt.

Overgangscursus is de titel van een verzameling van columns die Renate Rubinstein (1929-1990) als Tamar schreef in het weekblad Vrij Nederland. Daarin schrijft zij:

'Mijn gedachten gingen terug naar lang geleden, toen ik zelf nog een kind was met een andere taal en cultuur dat niettemin in Nederland op de lagere school moest. Het was in 1938, dus nog vóór de oorlog. Mijn broertje, zusje en ik kwamen met een omweg over Engeland uit Duitsland gevlucht. Er waren ineens erg veel van dergelijke kinderen en de overheid had er een Overgangscursus voor ingesteld. Die cursus duurde twee maanden, daarna werd je ingedeeld in de klasse waar ze je geschikt voor vonden: ik kwam in de derde, mijn broer en zusje in de eerste klas, wat geheel in overeenstemming was met mijn ideeën over onze hiërachie. (Ik was de oudste, zij waren anderhalf jaar kleiner.) Zij hebben nog lezen geleerd met het leesplankje, ik kon al lezen. In Duits en Engels natuurlijk en daar kwam nu een derde taal bij. Kinderen vinden dat heel gewoon.'^[7]

De 'Overgangscursus' stond onder leiding van Benjamin Reens.^[8] In september 1941, drie weken na de door de bezetter ingevoerde verplichtte segregatie van Joodse leerlingen in het onderwijs, adverteerde Reens nog voor zijn cursus.^[9] Hij organiseerde de cursus toen op zijn eigen woonadres op Eemsstraat 13.^[10]