Het samenwonen van acht mensen in een benauwende omgeving als het Achterhuis vroeg om een goed georganiseerde huishouding. Er was weinig privacy, en rondslingerende spullen of vieze vaat kon tot onnodige spanning leiden. Hieronder volgt een overzicht van huishoudelijke klussen zoals die uit de dagboeken en de verhaaltjes van Anne Frank naar voren komen. Externe bronnen zijn hiervoor vrijwel afwezig. Aandachtspunten zijn de verdeling van werkzaamheden tussen de families Frank en Van Pels – wat was gemeenschappelijk, wat was privé - en wat er in de loop van de tijd veranderde, en waarom.

Taakverdeling

De twee gezinnen kwamen een week na elkaar naar het Achterhuis. Hoewel de voorbereidingen al enige tijd gaande waren, werden de eerste inrichtingswerkzaamheden dus door de Franks verricht. Anne schrijft hoe zij en haar vader meteen na aankomst met uitpakken van allerlei en met het improviseren van gordijnen aan de slag gingen.^[1] Gordijnen waren zeker belangrijk, daar ze anders ’s avonds geen licht aan konden doen vanwege de verduisteringsplicht.

Toen de Van Pelsen een week later kwamen, werden enkele taken onderling geregeld. Hier zijn geen expliciete verslagen over, maar het valt uit de verdere notities op te maken. Zo was mevrouw Van Pels doorgaans degene die het eten kookte.^[2] In de loop van de tijd kwamen schaarste en eenzijdig aanbod van levensmiddelen voor. Wel waren er altijd aardappelen - het schillen daarvan was voor allen een steeds terugkerende bezigheid.^[3]

Hermann van Pels bemoeide zich zo weinig mogelijk met het huishouden. Hij vond het onzin dat 'de heren' maar van alles moesten doen, en maakte daar ruzie over met Edith Frank.^[4] Hij was echter ook degene die bij aanvoer van voldoende vlees tot vermaak van allen worst maakte.^[5] Otto Frank was weinig praktisch werk gewend, en maakte er zich met zijn jongste dochter vrolijk over dat hij als 55-jarige voor het eerst in zijn leven een koekenpan moest uitkrabben.^[6] Over de bijdrage van Fritz Pfeffer aan de huishouding komt weinig informatie naar voren. Een verhaaltje uit februari ’44 geeft aan dat hij op zondag bedden opmaakte.^[7] Uit enkele andere notities blijkt hij ook wel te hebben afgewassen.^[8]

Tot Peters taken behoorde het sjouwen met van alles. Hij droeg aardappelen, bonen en kolen naar boven; het vuilnis bracht hij naar beneden.^[9] Magazijnchef Voskuijl zorgde ervoor dat dit met het bedrijfsafval meeging. Nadat deze begin ’43 wegens ziekte zijn werk moest neerleggen, werd het Achterhuisvuilnis in de kachels verbrand.^[10] Blijkens het Sinterklaasgedicht van 1943 was Peter degene die voor de katten zorgde.^[11] Ook voor de pakhuiskatten die eigenlijk tot het ‘machinepark’ van de bedrijven behoorden.

De kachels

Op 1 november 1942 ging voor het eerst sinds de komst van de onderduikers de kachel aan.^[12] Het was gebruikelijk om rond die datum te gaan stoken. Vanaf eind ’43 ging de kachel op zondag om half acht aan in plaats van om half zes.^[13] In verband met het afval moest de kachel natuurlijk ook na het stookseizoen af en toe aan. Volgens een B-notitie met de datum 18 mei 1943 brandden de kachels daarom ondanks het warme weer om de dag. Een verhaaltje uit februari ’44 laat zien dat dan op zondag de kachels om half tien ’s morgens aangingen.^[14] Enkele weken later eindigden diverse oneetbare aardappelen in de kachel.^[15] Otto Frank verbrandde enkele weken later een emmer met houtafval waar Mouschi vanwege een vuile kattenbak gebruik van had gemaakt.^[16] Van alles wat werd verbrand bleef uiteraard as over, die vervolgens ook weer ergens naartoe moest. De kachels speelden een belangrijke rol in het huishouden.

Wassen en schoonmaken

Edith Frank en Auguste van Pels deden de was voor hun eigen gezinnen, waarbij Edith nog wel eens hulp kreeg van haar dochters.^[14] In het ‘memoriedocument’ naar aanleiding van de inbraak staat dat in het 'wasvat' in de keuken ook wasgoed van Bep en Miep lag.^[17] Belangrijk voor de was was de kantoorkeuken op de eerste verdieping, omdat daar een geiser hing.^[18] Voor het drogen van de was diende de zolder.^[14] Tot de karweitjes van Anne behoorde in het voorjaar van 1944, althans op werkdagen: 'Huishoudelijk werk: kwart voor 1-1 uur. Daarmee is de wastafel schoonmaken bedoeld.'^[19] Volgens Anne deed Margot zeker een jaar lang twee maal daags de afwas.^[4]

Terwijl mevrouw Van Pels vooral kookte, was Edith Frank degene die afwaste en poetste. Anne schrijft daarover: 'alles is zo schoon, als het in de betengelde kamers maar wezen kan.'^[20] Gebrek aan schoonmaakmiddelen maakte het huishouden steeds lastiger.^[21] Er ontstond een algemeen gebrek aan zeep. Dit leidde vervolgens tot de landelijke vlooienplaag,^[22] die ook in het Achterhuis merkbaar is.^[23]

Er was een stofzuiger in het Achterhuis. Van wie die was en waar die vandaan kwam is niet bekend, maar Margot maakte er al gebruik van vóór de komst van de familie Van Pels.^[24]Ook mevrouw Van Pels gebruikte het apparaat later.^[25] In november ’43 was de stofzuiger stuk.^[26] Er is niets bekend over een reparatie, wat zou betekenen dat vanaf toen stofzuigen niet meer mogelijk was. In een verhaaltje dat in februari ’44 is gesitueerd schuiert Otto Frank met een borstel het vloerkleed.^[14]

Grote klussen

Begin juli ’44, in de laatste weken van de onderduik, waren er twee grote huishoudelijke klussen. Ten eerste het wassen en wecken van de grote hoeveelheid aardbeien die Johan Broks aanvoerde. Daarnaast moesten negen kilo verse erwten worden gedopt en de peulen schoongemaakt. Hieraan werkte iedereen mee.^[27]

Er was een zekere verdeling van werkzaamheden die door de tijd ongewijzigd leek te blijven. De verschillende onderduikers verrichtten hun taken. Door externe factoren, zoals het vertrek van Voskuijl en de verschraling van de beschikbare middelen, werd het voeren van een geregelde huishouding in de loop van de tijd wel moeilijker.