NL

Benjamin Holländer (1859)

Benjamin Holländer was een achterneef van Edith Frank-Holländer.

Persoon

Vervaardiger onbekend. Fotocollectie Anne Frank Stichting, Amsterdam
  • Benjamin Holländer
  • Geboren op: 14 mei 1859
  • Geboren in: Eschweiler, Duitsland
  • Overleden op: 8 april 1944
  • Overleden in: Auschwitz

Foto van Benjamin en Doris Höllander, Maastricht, rond 1939

Vervaardiger onbekend. Fotocollectie Anne Frank Stichting, Amsterdam

Publiek Domein

Benjamin Holländer was een zoon van Moises Holländer (1832-1911) en Tina Hartog (1835-1900).[1] Moises was een oudoom van Edith Frank Holländer, te weten  een halfbroer van (Carl) Benjamin Holländer, de grootvader van Edith.[2]

Benjamin werd geboren in een gezin van tien kinderen en had vier broers en vijf zussen. Hun vader Moises was de eigenaar van een bedrijf, M. Holländer, dat handelde in oud papier, lompen, schroot en metaal. De eerste vermelding van dit bedrijf stamt uit 1869.[3] In 1888 verhuisde het bedrijf van Röhe naar Eschweiler, en werd in 1890 omgedoopt tot M. Holländer & Sohn.[4] Dit bedrijf fabriceerde en handelde onder andere in locomobielen, stoomketels, transmissies en slipplaten. Nadat hij in 1890 mede-eigenaar was geworden ging de firma in 1891 helemaal over in handen van zoon Benjamin.

Dat de zaken niet altijd goed gingen, blijkt uit een gedwongen verkoop van een aantal goederen van het bedrijf in april 1895[5] en een faillissementsprocedure tegen Benjamin Holländer een maand later.[6] Het faillissement werd in september van dat jaar uitgesproken.[7] De firma M. Holländer & Sohn werd in november 1921 uiteindelijk uitgeschreven uit het handelsregister en Benjamin Holländer ging verder met een nieuwe onderneming met de bedrijfsnaam B. Holländer & Söhne.[8]

Benjamin Holländer was getrouwd met Wilhelmina Lichtenstein (1860-1924). Zij kregen vier kinderen: Sophia (1892), Leo (1893), Friedrich 'Fritz' (1895) en Frieda (1898). Beide zoons dienden in het Duitse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog: één van hen, Leo, was gevechtspiloot en werd onderscheiden met het "IJzeren Kruis Tweede Klasse" (EK-II).[9] Fritz en Leo namen ook deel in het bedrijf van hun vader, dat was gevestigd op het adres Münsterbachstraße 1 (voorheen Velauerstraße) in Atsch, een plaats in de Duitse gemeente Stolberg, deelstaat Noordrijn-Westfalen. Blijkens een advertentie uit 1928 handelde en verhuurde dit bedrijf spoorwegmateriaal: rails, kiepwagens, wissels, draaitafels, en andere ijzerwaren.[10]

Vanwege zakelijk betrekkingen met Nederlandse bedrijven reisden de Holländers regelmatig naar Limburg, waar zij ook een naar Nederland geëmigreerde familietak bezochten. Mogelijk gaat het hierbij om Erich Holländer, een kleinzoon van Moises Holländer en (achter)neef van diens (klein)kinderen.[11] Maar in februari 1937 werd door de Industrie- und Handelskammer en het bureau van de Staatspolizei in Aken bepaald dat alleen zoon Leo, die de meeste buitenlandse contacten onderhield, nog een reispas kon krijgen. Na het decreet van 16 november 1937 van het ministerie van Binnenlandse Zaken dat bepaalde dat Joden geen paspoorten meer konden krijgen, behalve in het belang van het Reich of voor emigratie, werden buitenlandse reizen van Duitse Joden zo goed als onmogelijk. Toch genoot Leo Holländer nog enige bewegingsvrijheid vanwege zijn verleden als gevechtspiloot. Het gerucht ging zelfs dat hij Hermann Göring meerdere malen had ontmoet en daarom een zekere onaantastbaarheid genoot.[9]

In het kader van de arisering van Joodse ondernemingen liet de Industrie- und Handelskammer ook het oog vallen op B. Holländer & Söhne. Benjamin Holländer was echter niet bereid om zijn bedrijf ‘vrijwillig’ te verkopen. Maar met de Novemberpogrom van 1938 veranderde alles. Leo en Fritz werden op 10 november 1938 gearresteerd, maar in tegenstelling tot Fritz werd Leo een dag later alweer vrijgelaten na protesten van vader Benjamin, die verklaarde alle werknemers van zijn bedrijf te moeten ontslaan bij gebrek aan deskundige leiding. Friedrich werd als Schützhaftling geïnterneerd in concentratiekamp Buchenwald, waar hij vier weken gevangen werd gehouden. Hij kwam er in fysiek slechte staat uit, probeerde naar Mexico te emigreren, maar slaagde daar niet in.[12]

Met de Verordnung über den Einsatz des jüdischen Vermögens van 3 december 1938 werden de rijbewijzen van Leo en Fritz ongeldig verklaard en het privébezit van personenauto’s voor Joden verboden. Verder werd bepaald dat Joodse ondernemingen, grondbezit en activa op korte termijn verkocht moesten worden. Door deze dwangmaatregelen konden de Holländers niet anders. In april 1939 werd het bedrijf geariseerd en opgekocht door een ondernemer uit Aken, een handelaar in ijzer en andere metalen.[13] Benjamin, inmiddels tachtig jaar oud, emigreerde met zijn dochter Frieda en huishoudster naar Maastricht. Benjamin moest zijn gehele vermogen op een Sperrkonto (geblokkeerde rekening) storten. Na de inwerkingtreding van de 11. Verordnung zum Reichsbürgergesetz van 25 november 1941, dat bepaalde dat Duitse Joden die in het buitenland verbleven hun staatsburgerschap verloren, verviel zijn vermogen aan het Duitse Rijk.[14]

Na de Duitse inval in Nederland deporteerden de nazi’s Benjamin Holländer via de kampen Vught en Westerbork naar Auschwitz,[15] en zijn dochter Frieda naar Sobibor.[16] Ook dochter Sophia was een slachtoffer van de Holocaust. Haar echtgenoot was naar Zuid-Amerika gevlucht, maar bij aankomst in Paraguay bleek hij te zijn gestorven aan een hartaanval.[17] Zoon Fritz werd op 22 maart 1942 naar Izbica gedeporteerd, een doorgangsgetto in Oost-Polen.[18] Zijn echtgenote Helena werd in 1942 gedeporteerd naar Theresienstadt waar zij om het leven kwam.[19] Leo Holländer en zijn vrouw emigreerden met hun kinderen Walter, Wilhelmine (Wilma) en Doris op 27 juli 1939 - één maand voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog - naar Zuid-Rhodesië (het huidige Zimbabwe) en ontsnapten zo aan de Jodenvervolging.[20]

Aan de familie Holländer uit Stolberg herinneren nu tien Stolpersteine.[21]

Bron persoonsgegevens.[1]

Noten

  1. a, b Familienbuch Euregio: Benjamin Holländer.
  2. ^ Wilma Neumann schrijft dat haar grootvader een broer was van Abraham Holländer, de vader van Edith, maar dit klopt niet. Wilma Neumann (née Holländer), Wilma's story: growing up in Nazi Germany and colonial Rhodesia, Watford: Print Forum, 2016, p. 19.
  3. ^ Echo der Gegenwart, 15 augustus 1869. Geraadpleegd via het Deutsche Zeitungsportal.
  4. ^ Echo der Gegenwart, 21 juli 1888. Geraadpleegd via het Deutsche Zeitungsportal.
  5. ^ Zwangs-Versteigerung. Echo der Gegenwart, 17 april 1895. Geraadpleegd via het Deutsche Zeitungsportal.
  6. ^ Konkursverhafren. Aachener Anzeiger, 19 mei 1895. Geraadpleegd via het Deutsche Zeitungsportal.
  7. ^ Konkursverhafren. Aachener Anzeiger, 8 september 1895. Geraadpleegd via het Deutsche Zeitungsportal.
  8. ^ Echo der Gegenwart, 9 november 1921. Geraadpleegd via het Deutsche Zeitungsportal.
  9. a, b Karen Lange-Rehberg e.a., “… nach Auschwitz verzogen”. Teil 2: Leben und Schicksal der verfolgten Juden aus Stolberg während der Nazizeit: eine Dokumentation der Gruppe Z, Aachen: Verlag R. Zillekens, 2021, p. 105.
  10. ^ Aachener Anzeiger, 15 september 1928. Geraadpleegd via het Deutsche Zeitungsportal.
  11. ^ Erich Holländer woonde sinds 1936 in Vaals en verhuisde in 1940 naar Heerlen. In 1937 richtte hij IJzerwerk Hollander op in Spekholzerheide, Kerkrade.
  12. ^ Struikelsteentjes Maastricht: Holländer, Benjamin. Elders wordt gesuggereerd dat hij met zijn vrouw naar België wilde vluchten, maar dat uit zijn hoofd liet praten door zijn zus Frieda. Manfred Bierganz, Die Leidensgeschichte der Juden in Stolberg während der NS-Zeit, Stolberg: Stolberg Burg-Verlag, 1989, p. 37-42.
  13. ^ Lange-Rehberg, “… nach Auschwitz verzogen”, p. 105-106
  14. ^ Lange-Rehberg, “… nach Auschwitz verzogen”, p. 106.
  15. ^ Joods Monument, Benjamin Holländer; Struikelsteentjes Maastricht: Holländer, Benjamin.
  16. ^ Joods Monument, Frieda Holländer; Struikelsteentjes Maastricht: Holländer, Frieda.
  17. ^ Neumann, Wilma's story, p. 30-31.
  18. ^ Struikelsteentjes Maastricht: Holländer, Benjamin; Bundesarchiv - Gedenkbuch: Opfer der Verfolgung der Juden unter der nationalsozialistischen Gewaltherrschaft in Deutschland 1933 – 1945: Holländer, Friedrich Fritz.
  19. ^ Bundesarchiv - Gedenkbuch: Holländer, Helene Helena.
  20. ^ Zij scheepten zich in op passagiersschip MV Bloemfontein van de Holland-Afrika Lijn. Ze worden vermeld op de passagierslijst: Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_FamilieledenFrank_I_016: Passagierslijst van passagiersschip MV Bloemfontein.
  21. ^ Dirk Muller, Gedenken an die Stolberger Familie Holländer, Aachener Zeitung, 7 juni 2023; Wikipedia: Liste der Stolpersteine in Stolberg (Würselener Straße 39 en Münsterbachstraße 3).

Digitale Bestanden (1)

Advertentie van M. Holländer & Sohn in de Aachener Anzeiger, 14 januari 1891

Gebruiksrechten: Publiek domein

Fotograaf: De collectie kan worden ingezet voor het publiek.