Victor Kugler
Victor Kugler was medewerker van Opekta en één van de helpers van de onderduikers in het Achterhuis.
Persoon
Volgens zijn doopkaartje werd Victor Kugler geboren op 5 juni 1900 en is hij op 10 juni 1900 gedoopt.[1] Een aantal bronnen noemt dezelfde datum. De geboorteplaats was Hohenelbe.[2] Zijn geboorteplaats Hohenelbe ligt in Tsjechië. Het gebied waar het ligt, maakte tot 1918 deel uit van Oostenrijk-Hongarije. De tegenwoordige naam is Vrchlabí.[3]
Het vervalste persoonsbewijs van Kugler, met de naam Johannes Kuinders, had als geboortedatum 12 december 1900.[4]
De identiteit van zijn vader is niet bekend.[5] Zijn moeder Emilie Kugler trouwde rond 1909 met de mijnwerker Franz Klose. Het gezin trok naar Duisburg, waar twee halfbroers en twee halfzussen van Victor werden geboren: Rudolf, Friedrich, Erna en Grete Emilie.[6]
In 1911 ging Victor naar de Rektoratschule Norbertinum. In 1914 ging hij terug naar Hohenelbe voor een opleiding aan de Fachschule für Weberei.
Hij werkte kort voor het Kalisyndikat in Berlijn. Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog maakte hij deel uit van de Oostenrijkse marine in de Adriatische Zee. Als gevolg van de staatkundige herschikking van Europa kreeg hij de Tsjechoslowaakse nationaliteit. Vervolgens werkte hij twee jaar als elektricien in een mijn in Gladbeck. In 1920 werkte hij voor de Deutsche Maschinenfabrik AG (Demag) enige tijd in Utrecht. Hij bleef in Utrecht en trouwde in 1928 met Laua Maria Buntenbach. Kugler trad in dienst van Frans van Angeren, eigenaar van een banketbakkerij en lunchroom. Van Angeren importeerde ook bakkerijgrondstoffen, en raakte zo in de pectinehandel verzeild.
In juli 1933 kwam Kugler via Van Angeren in contact met Otto Frank. Hij ging toen voor Opekta werken en verhuisde naar Hilversum. Ergens in de jaren twintig verliet Kugler het Tsjechoslowaakse staatsverband en opteerde voor de Duitse nationaliteit. In 1933 vroeg hij naturalisatie tot Nederlander aan, wat in 1936 werd afgewezen maar in 1938 alsnog gehonoreerd.
Toen Otto Frank in de eerste oorlogsjaren met zijn bedrijven steeds meer problemen kreeg, nam Kugler de leiding van Gies & Co op zich. Hij was een van de vier kantoormedewerkers, en daarom volledig op de hoogte van de onderduikplannen. Bij de inval van 4 augustus 1944 werd hij ook gearresteerd, en belandde via de Amsterdamse Huizen van Bewaring II en I in Amersfoort en Zwolle. In de laatste stad kreeg hij hulp van Gies-vertegenwoordiger Martin Brouwer. Eind maart 1945 kwam hij met een kolonne gevangenen bij Zevenaar in een beschieting door Britse vliegtuigen terecht. Hij nam de benen en kwam via Rheden en Barneveld op Goede Vrijdag in Hilversum aan.
Eind 1952 werd Kugler weduwnaar. Hij hertrouwde met een Opekta-medewerkster en vertrok met haar en zijn nieuwe schoonfamilie naar Canada. Hier werkte hij onder meer als verzekeringsagent en als elektricien. Na zijn pensionering hield hij in samenspraak met Otto Frank en de Anne Frank Stichting een groot aantal voordrachten over de Achterhuisgeschiedenis en over het dagboek. In de latere jaren zeventig ging zijn gezondheid, vooral in mentaal opzicht, erg achteruit. Juist in deze periode was er ook de stroef verlopende samenwerking met de journaliste Helen Shapiro, die zijn biografie schreef. Het manuscript bleef jaren op de plank liggen en kwam na Shapiro’s overlijden in handen van de journalist Rick Kardonne. Deze publiceerde het na bewerking pas in 2008. Victor Kugler overleed op 81-jarige leeftijd in een Canadees ziekenhuis.
Adressen: Eemnesserweg 56, Hilversum (1940-1955). Kugler woonde in Hohenelbe en op verschillende plaatsen in het Roergebied. Vanaf 1920 woonde hij in Utrecht, en vanaf 1933 op verschillende adressen in Hilversum. In 1955 vertrok hij naar Canada.[7]
Noten
- ^ Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg. code A_Kugler_I_001: Doopbewijs van Victor Kugler. Peetvader is Wilhelm Zier. Over hem weten we verder niets.
- ^ AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_003: Schoolrapport van Viktor Kugler van de Allgemeine Volks- un Bürgerschule in Hohenelbe, schooljaar 1906-1907. Latere rapporten bevestigen dit. Ook zijn ‘death certificate’ vermeldt deze datum. AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_050: Overlijdensakte van Victor Kugler. Uit het Geburtsbuch van Hohenelbe blijkt dat de geboortedatum 6 juni 1900 is.Mesto Vrchlabí (voorheen Hohenelbe): Geburtsbuch 1900, inschrijving 175, p. 42-43. Andere bronnen: AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_026: Geburts- und Taufschein Viktor Kugler, 12 mei 1928; Stadsarchief Amsterdam, toegangsnummer 30238: Verwijskaart in het Bevolkingsregister van Amsterdam; AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_040: Rijbewijs van Victor Kugler, afgegeven op 8 augustus 1951, Hoe deze onduidelijkheid is ontstaan is onbekend. Het geboortehuis heeft het adres Hohenelbe 119.
- ^ Zie verder: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrchlabí.
- ^ AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_033: Persoonsbewijs 039971 t.n.v. J. Kuinders. Dit is ‘12/12’, een simpel te onthouden verdubbeling van ‘6/6’.
- ^ AFS, AFC, reg. code A_Kugler_I_026: Geburts- und Taufschein Viktor Kugler, 12 mei 1928. Volgens Kuglers trouwakte uit 1927 heet ze Emilia. Zijn schoolrapporten tekent ze met ‘Emma’.
- ^ Archive in Nordrhein-Westfalen, Stadtarchiv Gladbeck: Meldekartei Duisburg-Hamborn, Franz Klose en Hausstandsbuch Tunnelstraße 12, Duisburg-Hamborn.
- ^ Literatuur: Dineke Stam, "'Ik moest hen helpen, ze waren mijn vrienden': Victor Kugler, helper van de onderduikers", in: Anne Frank Magazine 2000, p. 18-23; Rick Kardonne (ed.), Victor Kugler, the man who hid Anne Frank, Jerusalem: Gefen, cop. 2008; Aukje Vergeest, Anne Frank in het Achterhuis; wie was wie?, Amsterdam: Rainbow, 2014.