Jan Gerrit Enno van Gelder
Van Gelder was een leraar van Anne Frank op de Zesde Montessorischool.
Persoon
Jan Gerrit Enno van Gelder was een lid van de familie Van Gelder, een geslacht dat vooral bekend is geworden van de papierfabrieken.[1] Hij was een zoon van Jan Gerrit van Gelder (1850-1917), directeur Middelbare Technische School, en Henriette Antonia Boeken (1856-1929), een oudere zuster van dr. H.J. Boeken, een classicus die vooral bekendheid verwierf als dichter uit de kring der Tachtigers. Van Gelder groeide op in een groot gezin met zeven kinderen. Een van zijn broers was historicus Herman Arend Enno van Gelder.[2]
Anne verliet de kleuterschool op 13 juli 1935. Na de vakantie, op 16 augustus, maakte ze haar opwachting in het lager onderwijs. Hier kwam ze in in klas 1B onder de hoede van mijnneer Van Gelder. Van Gelder zou vier jaar Annes onderwijzer blijven.[3] Anne staat naast hem op een klassenfoto uit 1938.[4] Ook oud-leerling Freek de Groot staat op die foto, al zat Anne volgens hem niet vast in zijn klas. Volgens Freek kon Van Gelder prachtig vertellen en voorlezen en liet hij de kinderen vrij in hun keuze welke leerstof ze wilden kiezen als ze 's morgens binnenkwamen.[5]
Vele jaren later kon Van Gelder zich de meeste kinderen uit zijn klas nog scherp voor de geest halen.
'Annelies was toen zeker nog geen opvallend kind. Haar prestaties lagen boven de middelmaat, maar ze was altijd buitengewoon rustig. Met haar had ik nooit moeilijkheden. Ze tekende erg aardig, in andere vakken toonde ze bijzonder veel ijver en begrip. Ze maakte natuurlijk wel eens een opstelletje, maar ach, op die leeftijd zijn kinderen nog te jong om er maar direct een genie in te zien. (...) Ze was nooit een speels kind. (...) Ze was altijd echt bezig en ze wilde — dat was altijd heel opmerkelijk in haar — altijd alles tot in de finesses weten. Wanneer iets aan de klas was uitgelegd, vroeg zij altijd nog een nadere verduidelijking; ze was niet tevreden voordat zij de zaak volkomen begreep en het haar volledige geestelijke eigendom was geworden.'[6]
Van Gelder was op 1 april 1926 in Amsterdam getrouwd met Adriana Henriëtte Scheffer.[7] Zij was laboratorium assistente van beroep.[8] Zij was communiste en stond in 1939 op een lijst van links-extremistische personen.[9] De scheiding werd uitgesproken op 26 april 1938, waarna hij hertrouwde met Agnes Erna Kähler uit het Duitse Eschweiler.[7] In het begin van het schooljaar 1939-’40 koos Van Gelder voor het voortgezet onderwijs en stapte over naar de Montessori ULO.
Van Gelder kreeg van Otto Frank in juni 1947 een exemplaar van de eerste druk van Het Achterhuis met een begeleidend briefje.[10]
Bron persoonsgegevens.[7] Adressen: Weesperzijde 122 boven, Amsterdam (’38); Reitdiepstraat 10 III (maart ’40); Hunzestraat 45 III (sept. '40).[7]
Noten
- ^ Wikipeda: Van Gelder (geslacht).
- ^ A.H. Huussen jr., 'Gelder, Herman Arend Enno van (1889-1973)', in Biografisch Woordenboek van Nederland; Ivo Schöffer, Herman Arend Enno van Gelder. Gouda 7 oktober 1889 – Den Haag 11 mei 1973, in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1976, p. 110-121.
- ^ Anne Frank, Dagboek A, 16 juni 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.
- ^ Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), reg code A_Montessori_III_002.004: Klassenfoto van de Montessorischool met onderwijzer J.G.E. van Gelder.
- ^ Bas Moll e.a. (red.), 75 jaar en springlevend: 6e Montessorischool Anne Frank 1932-2007, Amsterdam: Zesde Montessorischool, 2008, p. 29.
- ^ Annelies heette ze toen. Nu kent iedereen haar als Anne Frank, De Telegraaf, 8 juni 1957.
- a, b, c, d Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart J.G.E. van Gelder.
- ^ SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart A.H. Scheffer.
- ^ Huygens Instituut, Rapporten Centrale Inlichtingendienst 1919-1940: Door de CID opgestelde lijst van links-extremistische personen geordend per gemeente, met alfabetische klapper.
- ^ AFS, AFC, Otto Frank Archief, reg. code OFA_100: Otto Frank aan J.G.E. van Gelder, juni 1947.
Digitale Bestanden (2)
Klassenfoto van de Zesde Montessorischool met onderwijzer J.G.E. van Gelder. Anne Frank staat naast hem, Amsterdam, 1938
Gebruiksrechten: Rechthebbende(n) onbekend
Fotograaf: Collectie kan worden ingezet voor het publiek.
Niet doen wat je wilt, maar willen wat je doet.
Verslag van onderzoek naar de Zesde Montessorischool en Anne Frank.