Anne Frank neemt haar dagboek mee als ze onderduikt

Anne Frank nam haar roodgeruite dagboek mee toen ze ging onderduiken. Op de eerste pagina schrijft ze: 'Ik ben, O, zo blij dat ik je meegenomen heb.' ^[1] Als ze haar dagboek herschrijft op losse vellen (dagboek B) gaat ze hier uitgebreider op in:

'Margot en ik begonnen het nodigste in een schooltas te pakken, het eerste wat ik er in stopte was dit gecartonneerde schrift, daarna krulpennen, zakdoeken, schoolboeken, kam, oude brieven, ik dacht aan het schuilen en stopte daardoor de gekste onzin in de tas, maar ik heb er geen spijt van, ik geef meer om herinneringen, dan om jurken.'^[2]

Eind oktober 1942 was het roodgeruite dagboek bijna vol. Ze schrijft hierover: 'Ik mag Bep misschien vragen of zij bij Perrij eens kan gaan kijken of die dagboeken verkopen, want anders moet ik gauw een schrift nemen, want mijn dagboek raakt vol, jammer!' ^[3]

Het eerste dagboek eindigt met de notitie van 5 december 1942. Anne heeft nog wel (uit ruimtegebrek) notities van later datum toegevoegd en pagina’s ingeplakt.

Veel van Annes ervaringen en meningen uit de onderduiktijd liggen vast in haar dagboeknotities en een deel van haar verhaaltjes.

Anne schrijft in haar dagboek dat ze pas in de ochtend van 6 juli 1942 hoorde waar ze naartoe gingen. Haar ouders lichtten haar onderweg in over de schuilplaats in het Opekta-pand, en over de voorbereidingen die waren getroffen.^[4]

Tijdens de periode in het Achterhuis probeerde Anne haar schoolwerk bij te houden. In het Achterhuis leerde ze Engels, Frans, Duits, steno, meetkunde, algebra, geschiedenis, aardrijkskunde, kunstgeschiedenis, mythologie, biologie, bijbelse geschiedenis en Nederlandse literatuur.^[5]

Toen de onderduikperiode begon was Anne dertien jaar. Haar seksuele ontwikkeling vond ook een plaats in haar dagboek. Ze noteerde in oktober ‘42 dat ze verwachtte snel ongesteld te zullen worden.^[6] Begin ’44 schrijft ze er nog eens over, dan is het 'nog maar drie keer gebeurd.'^[7] 

Met Peter sprak Anne over de tijd voor het onderduiken. Enkele weken later spreken ze over de begintijd van de onderduik, en hoe ze elkaar toen niet konden uitstaan.^[8] In maart '44 tekende zich de romance met Peter af, die na een week of zes weer verflauwde.^[9]

Met Bep Voskuijl had ze een goede band. Bep was veruit de jongste van de helpers, en twee van haar zusjes waren jonger dan Anne. Anne rekende naast zichzelf, Margot en Peter ook Bep tot de jeugd die door de volwassenen in het Achterhuis niet goed werd begrepen.^[10]

Naarmate de tijd vorderde werden Annes notities introspectiever. Begin ’44 schrijft ze over haar toegenomen mensenkennis, met de kanttekening dat ze het na een half jaar eigenlijk wel genoeg vond.^[11] Op 7 maart 1944 blikt ze terug op haar ontwikkeling van ongeveer twee jaar. In 1942 beleefde zij een 'onbezorgde schooltijd', om na 6 juli te worden overrompeld door eenzaamheid en allerlei conflicten aan te gaan. Begin ’43 verloor ze zich in verdriet en eenzaamheid, terwijl ze in de tweede helft van dat jaar tot ‘bakvis’ uitgroeide, zich meer met levensbeschouwelijke vragen bezig ging houden en God leerde kennen.^[12] Bovendien begon ze toen, naar eigen zeggen, te denken en te schrijven. Haar ‘verhaaltjes’ zijn op drie na gedateerd vanaf juli ’43. Op 20 mei 1944 schrijft Anne dat ze eindelijk met schrijven van Het Achterhuis is begonnen, de herschrijving van haar eerdere dagboeknotities met het oog op publicatie.^[13] Dit proces is in zichzelf de meest omvangrijke reflectie op eerdere notities en gedachten die in de manuscripten voorkomt.

​Het spreekt vanzelf dat ook voor Anne het gedwongen verblijf in het Achterhuis moeilijk moet zijn geweest. Over haar beleving van de onderduiktijd schrijft haar vader ruim twintig jaar later dat zij vooral elke dag uitkeek naar iemand die nieuws van buiten kwam brengen.^[14]