Peter van Pels naar Mauthausen
Peter van Pels werd op 18 januari 1945 uit Auschwitz meegestuurd met een van de vele dodenmarsen, de gedwongen evacuaties, meestal te voet, van gevangenen die plaatsvonden na de ontruiming van concentratiekampen. Na vijf dagen lopen en drie dagen in de trein, kwamen hij en 5.714 andere gevangenen aan in kamp Mauthausen.
De kaart van Peter van Pels uit Mauthausen. Op de voorgedrukte kant staan, ondersteboven, zijn beroep 'Tischler' en is bij gehouden waar hij gevangen heeft gezeten. Op de andere kant staan zijn persoonsgegevens.
Nationaal Archief, Den Haag Gebruiksrechten: Publiek domein
Op 18 januari 1945 vertrokken vanaf middernacht tot in de middag grote colonnes gevangenen uit Auschwitz.[1] Voor Peter van Pels en ongeveer 5700 anderen was de bestemming kamp Mauthausen in Oostenrijk.
De eerste ruim zestig kilometer in westelijke richting legde de groep te voet af.[2] Het was een gruwelijke tocht. Veel van de gevangenen waren al ernstig verzwakt voordat ze aan de zware mars begonnen en de ss-bewakers schoten iedereen die het tempo niet kon bijbenen of probeerde te vluchten zonder pardon dood.
Na vijf dagen op, 22 januari 1945, bereikten ze Loslau (nu Wodzisław Śląsk aan de Tsjechisch-Poolse grens).[2] Daar werden ze per honderd gevangenen ingeladen in open kolen- of goederenwagons die vol sneeuw en ijs lagen.[3] De trein vertrok pas de volgende morgen. Het vroor twintig graden en de gevangenen kregen geen eten of drinken. Velen stierven tijdens de reis door uitputting en onderkoeling. Als de trein stilstond, werden de dode lichamen naar buiten gegooid.
Na drie dagen kwamen ze aan op het station van Mauthausen. Vandaar liepen de gevangenen in een lange colonne naar het concentratiekamp Mauthausen.
Mauthausen was een kamp van de zwaarste categorie.[4] De gevangenen werkten als dwangarbeiders in de steengroeven van Mauthausen en Gusen. Door het harde regime en het zware werk in de steengroeven waren de sterftecijfers extreem hoog. Het was een combinatie van arbeid en uitroeiing. De gevangenen werkten zich letterlijk dood. Het dieet was berekend op een levensverwachting van drie tot vier maanden.[5]
In de beruchte steengroeve van Mauthausen droegen de mannen van het strafcommando in een houten drager granietblokken op hun rug langs de steile trap naar boven. De medische verzorging was gebrekkig. Joodse gevangenen kwamen tot aan 1944 bijna standaard als stenendragers in dit strafcommando terecht.
Noten
- ^ L. Landsberger, A. de Haas, K. Selowsky (red.), Auschwitz. Deel VI: De afvoertransporten uit Auschwitz en omgeving naar het noorden en het westen, en de grote evacuatietransporten, 's-Gravenhage: Hoofdbestuur van de Vereniging het Nederlandsche Roode Kruis, 1952, p. 3, 31, 85, en 227; NIOD Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, 250d, inv.nr. 827, Verklaring C. Schimmer en A.F. van Velzen.
- a, b Zie bijv. kz-Gedenkstätte Mauthausen, amm oh/zp1/299, Interview Jakob Maestro, 17 juni 2002, 53. De beschrijving van de dodenmars hier is onder andere gebaseerd op de getuigenissen van Jakob Maestro, Job Jansen, Mari Sloot, Max Garcia, C. Schimmer, A.F. van Velzen.
- ^ Gebaseerd op de getuigenis van A.F. van Velzen.
- ^ Kampen werden ingedeeld naar Stufe I, II en III, waarbij Stufe iii het zwaarste regime was.
- ^ Ladislaus Szücs, Zählappell. Als Arzt im Konzentrationslager, Frankfurt am Main: Fischer Taschebuch, 1995, p. p. 34. Harald Hutterberger lichtte de berekening van calorieën mondeling toe.