Huishoudelijke hulp
Joodse vrouwen konden uit nazi-Duitsland wegkomen door werk te vinden als huishoudelijke hulp bij gevluchte Joodse families. De familie Frank had na elkaar zes hulpen, die weer werk vonden bij andere families. Vaak werkten de vrouwen bij families die uit dezelfde stad in Duitsland kwamen.
Niet iedereen die na de Duitse machtsovername in januari 1933 naar Nederland wilde komen kon zich hier zomaar vestigen. Het Comité voor Joodsche Vluchtelingen hielp zoveel mogelijk Joodse vrouwen toelating tot Nederland te krijgen door werk als huishoudelijke hulp voor ze te zoeken.[1] Edith Frank schreef in december 1933 aan een vroeger buurmeisje: 'Unser Wohnung ist ähnlich der in der Ganghofer Str., nur viel kleiner. In unserem Schlafzimmer kann ausser den Betten nichts mehr stehen; kein Keller, kein Speicher, aber alles hell bequem und warm, so dass ich ohne Mädchen gut fertig werde.'[2]
Desondanks vond een aantal Joodse vrouwen uit Duitsland bij de familie Frank tijdelijk werk en veelal ook onderkomen. Ook bij de families Werthauer, Goslar en Ledermann maakten uit Duitsland afkomstige huishoudelijke hulpen hun opwachting. Bij de familile Frank verschenen achtereenvolgens:
- Renate Wolf,
- Ilse Windesheim,
- Malli Aschenbrand,
- Julie Johanna van Groningen,
- Gerda Einstein,
- en Rosel Goldschmidt.
Behalve de eerste woonden ze allemaal bij het gezin in. Na het vertrek van de laatste schrijft Edith Frank in december 1937 aan een vriendin dat ze nu weer alles alleen doet.[3] Kort daarna verscheen de eerste onderhuurder, Ernst Katz, ten tonele.
Binnen de migrantengemeenschap van Amsterdam-Zuid trokken mensen uit dezelfde herkomststad dikwijls naar elkaar toe. Renate Wolf kwam ook uit Frankfurt, net als Malli Aschenbrand. De laatste vertrok bij de familie Frank om bij een ander gezin uit die stad te gaan werken.
Noten
- ^ D. Cohen, Zwervend en dolend. De Joodse vluchtelingen in Nederland in de jaren 1933-1940, met een inleiding over de jaren 1900-1933, Haarlem: Bohn, 1955, p. 66.
- ^ Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_getuigen_I_084, Edith Frank aan Gertrud Naumann, 23 december 1933. De originele brief is alleen gedateerd met Samstag. In 1933 valt de 23e december op een zaterdag.
- ^ Familiearchief Anne Frank-Fonds, Bazel, Otto Frank, AFF_OtF_pdoc_16: Edtih Frank aan Hedda Eisenstaedt, 24 december 1937.