NL

Otto Frank tijdens de Eerste Wereldoorlog

Otto Frank diende in het Duitse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Onderwerp
Fototgraaf: onbekend. Collectie: Anne Frank Stichting.

Foto van Otto en Robert Frank in uniform

Fototgraaf: onbekend. Collectie: Anne Frank Stichting. Gebruiksrechten: Publiek domein

De archieven van het Pruisische leger in Potsdam zijn bij bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog volledig verloren gegaan. Hierdoor is geen primair bronnenmateriaal meer beschikbaar. Aan de hand van onder andere Otto Franks veldpost zijn in dit lemma, voor zover mogelijk, feiten over Otto Frank tijdens de Eerste Wereldoorlog op een rijtje gezet.[1]

Begin Eerste Wereldoorlog

Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werkte Otto Frank eerst ongeveer een jaar als (vervangend) bedrijfsleider bij een Hammerwerk (grofsmederij) in Plettenberg. Dit bedrijf maakte hoefijzers voor het leger en was daarom belangrijk voor de oorlogsvoering.[2]

Opleiding en bevorderingen

Op 6 augustus 1915 meldde Otto Frank zich voor zijn opleiding tot kanonnier bij het Erst. Fußartillerie Regiment nr. 3 van de General-Feldzeugmeister Kaserne te Mainz (Duitsland).[3] Aan zijn zus Lenie schreef Otto op 13 augustus 1915 vanuit de kazerne: 'Mir geht es dauernd gut + habe ich mich noch selten so sorglos gefühlt. Den Dienst strengt mich absolut nicht an.'[4] In zijn Lebenslauf vermeldde Otto Frank dat hij vanaf de herfst 1915 gestationeerd was aan het westelijk front.[5]

In december 1915 kwam hij met zijn onderdeel in de omgeving van Bapaume (Frankrijk) terecht. Hij was daar waarnemer en telefonist en maakte er in 1916 het Somme-offensief mee.[6] Marschtruppchef van Otto's afdeling was Alfred Bürk. Op zijn voordracht werd Otto onderofficier.[7] In hetzelfde regiment Fußartillerie (infanterieregiment) diende Otto’s jaargenoot van het Lessing Gymnasium, Heinrich Beeres, die op 23 maart 1916 in een lazaret in Stenay stierf.[8] Volgens de gegevens van zijn veldpost zat Otto Frank eerst als kanonnier en vervolgens in de rang van Gefreiter (korporaal) bij Artillerie Messtrupp 1 van de 52. Infanterie-Division tot eind 1916.[9] Eind 1916, begin 1917 was hij Unteroffizier bij Artillerie Messtrupp 1 van de 14e Infanterie Division en voorjaar 1917 bij Artillerie Messtrupp 1 van de 58. Infanterie Division.[9] Zijn eenheid ging mee in de strategischen Rückzug van februari 1917.[10] In de zomer 1917 had hij de onderofficiersrang van Vizefeldwebel (sergeant).[11]

De Feldpostkarte die Otto Frank op 27 maart 1918 aan zijn broer Robert stuurde, toont Otto als Unteroffizier. Aan de baton op zijn uniform is te zien dat hij onderscheiden was met het Eisernes Kreuz 2. Klasse. Hij maakte toen inmiddels deel uit van Lichtmesstrupp 139.[12] Voor de Frühjahrsoffensive van St. Quentin werd hij tot reserve-luitenant benoemd en naar Lichtmesstrupp 172 overgeplaatst.[13]

Feldpost

Door middel van Feldpostkarte en brieven hield Otto Frank contact met zijn familie. Zijn beide broers, Robert en Herbert Frank, dienden ook in het leger. Moeder Alice Frank-Stern en zus Hélène waren hulpverpleegsters.[14]

  • Begin 1916 schreef Otto aan zijn oud-schoolgenoten: 'Ich hoffe, daß 1916 uns Allen den ehrenvollen Frieden bringen wird (…)' [15]  
  • 6 Maart 1916 schreef hij op een ansichtkaart van het verwoeste Dompièrre aan zijn oma: 'Bilder der Verwüstung, an die man sich rasch gewöhnt. Mir geht’s gut.'[16]
  • In het voorjaar van 1917 zat hij enkele maanden in een niet nader aangeduide Noordfranse stad: 'Ohne an den nordlich und südlich tobenden Kämpfen beteiligt zu sein.' Rond deze tijd i'was hij ook in Brussel, wellicht met verlof. [17]
  • 24/25 december 1916 Feldpostbrief aan Leni: Lang kann es nicht mehr dauern, wenn auch die Ententeminister noch so sehr das maul aufreißen. Zie noot 17; Nederlandse vertaling: 'Lang kan het niet meer duren, wat voor een grote bek de ministers van de Entente ook hebben'.
  • 21 juli 1917 Feldpostbrief aan Leni: 'Ich verschlinge die Zeitungen u. hoffe, dass die Russen feste ihre Hiebe kriegen, damit endlich einmal einer Schluss machen muss. Denn dass Russland noch einmal einen Winter mitmacht glaube ich nicht u. bleibe auf meinem optimistischen Standpunkt.' [18]
  • 27 maart 1918 omstreeks de Frühjahrsoffensive van St. Quentin: 'Mit grossen Hoffnung u Spannung Verfolge ich dem Vormarsch, an den ich leider nicht beteiligt bin.' [19]

Demobilisatie

Volgens Otto’s Lebenslauf vond zijn demobilisatie plaats in Posen (huidige Poznan, Polen).[5]

Het familieverhaal dat Otto Frank na afloop van de oorlog pas na lange tijd te voet naar Frankfurt am Main terugkeerde omdat hij eerst nog (eerder tijdens de oorlog) gevorderde paarden terug moest brengen naar een boerenfamilie in België, Noord-Frankrijk of Pommeren, is mondeling in verschillende versies overgeleverd.[20] Dit  valt moeilijk te rijmen met de omstandighden van die tijd en het familieverhaal kan niet door feiten worden bevestigd.

Noten

  1. ^ Kaarten en brieven, soms voorgedrukt, verstuurd per militaire post. Kaarten en brieven aan Cornelia Stern, Alice Frank-Stern, Leni Frank in: Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC), Otto Frank Archief (OFA), reg. code OFA_072, en in het Familiearchief Anne Frank-Fonds (AFF), Bazel..
  2. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_058: 'Lebenslauf' Otto Frank. 'Als der Krieg losbrach, galt es zunächst, die plötzlich zu den Fahnen gerufenen zu ersetzen, neu zu organisieren und die entstandenen Störungen im Betriebe und in der Arbeiterschaft möglich auszugleichen. So war ich überaus stark beschäftigt, hatte vorübergehend die Leitung eines Werkes in Plettenberg inne und trad erst August 1915 in den Heeresdienst', in: 33. Kriegsbericht Verein ehemaliger Lessing Gymnasiasten (VeLG), juli 1918. In een (ongedateerde) brief aan Anneke Steenmeijer zegt Otto Frank dat hij door het Düsseldorfse bedrijf waar hij werkt naar een voor de oorlog belangrijk bedrijf gezonden wordt. AFS, Getuigenarchief: Steenmeijer, Anna Gesina.
  3. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_071: briefkaart van Otto Frank aan Meine Lieben, 7 augustus 1916. In zijn naturalisatiedossier vermeldt Otto Frank dat hij van september 1915 tot eind november 1918 dienstplichtig was: Nationaal Archief (NL-HaNA), Den Haag, Justitie / Verbaal en Kabinet, 2.09.22, inv. nr. 13402: Staat van inlichtingen nopens een verzoek om tot Nederlander te worden genaturaliseerd, 25 februari 1948.
  4. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_071: Otto Frank aan Leni Frank, 13 augustus 1915; Nederlandse vertaling: 'Met mij gaat het goed en ik heb me zelden zo zorgeloos gevoeld. De dienst kost mij absoluut geen inspanning.'
  5. a, b  AFS, AFC, reg. code OFA_058: 'Lebenslauf' Otto Frank.
  6. ^ 33. Kriegsbericht VeLG, juli 1918.
  7. ^  Schiller-Nationalmuseum Deutsches Literaturarchiv, Marbach am Neckar, getypte aantekeningen Enst Schnabel.; AFS, AFC, reg. code OFA_085: Alfred Bürk aan Otto Frank, 8 maart 1956. Marschtrupptruppchef is de chef of leider van een marseenheid.
  8. ^ Rudolf Bonnet, Das Lessing Gymnasium zu Frankfurt am Main, Lehrer und Schüler 1897-1947, Frankfurt am Main, 1954, p. 62.
  9. a, b AFS, AFC, reg. code OFA_071: verschillende Feldpostkarten; Artillerie Messtrupp is een Artillerie Meetafdeling.
  10. ^ 33. Kriegsbericht VeLG, juli 1918. De Duitse “strategischen Rückzug” naar de zgn. Siegfriedlinie vond eind februari 1917 onder de codenaam “Alberich” plaats. Deze diende om de frontlijn van 170 tot 125 km te bekorten en zo troepen en materieel vrij te maken. De burgerbevolking (125.000 personen) werd daarbij gedwongen geëvacueerd. 
  11. ^ 28. Kriegsbericht VeLG, juli 1917; AFS, AFC, reg. code OFA_071: Feldpost, 21 juli 1917.
  12. ^ AFF, Robert Frank, AFF_RoF_corr_01 en Otto Frank, AFF_OtF_pdoc_14. Volgens het Militairgeschichtliches Forschungsamt is dit een onderscheiding voor verdienste, die 5.2 miljoen keer wordt verleend en daardoor aan devaluatie onderhevig.
  13. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_058: 'Lebenslauf' Otto Frank. De Frühjahrsoffensive van St. Quentin beginnen op 21 maart 1918. Volgens de correspondentie van 28 maart 1918 zit Otto Frank dan nog bij Lichtmesstrupp 139 (zie noot 12).
  14. ^ AFF, Alice Frank, AFF_AlF_odoc_01.
  15. ^ 11. Kriegsbericht VeLG, februari 1916; Nederlandse vertaling: 'Ik hoop dat 1916 ons allen de eervolle vrede brengen zal.'
  16. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_072; Nederlandse vertaling: 'Beelden van de verwoesting, waar je snel aan went. Met mij gaat het goed.'
  17. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_072. Nederlandse vertaling: 'Zonder aan de felle gevechten - noordelijk en zuidelijk- deel te nemen.'
  18. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_072. Nederlandse vetaling; 'Ik verslind de kranten en hoop dat de Russen flink op hun kop krijgen, zodat eindelijk eentje moet ophouden. Dat Rusland nog een winter doorstaat geloof ik niet en ik hou vast aan mijn optimistische standpunt.'
  19. ^ AFF, Otto Frank, AFF_OtF_pdoc_14; AFS, AFC, reg. code OFA_058: 'Lebenslauf' Otto Frank Nederlandse vertaling: 'Lente-offensief (...). Met grote hoop en spanning volg ik de opmars, waaraan ik helaas niet deelneem.'
  20. ^  AFS, AFC, Getuigenarchief, Interview Eva Schloss, 12-13 november, 2008; AFS, AFC, reg.code OFA_062, necrologie Otto Frank.