NL

Het huwelijk van Fritz Pfeffer en Charlotte Kaletta

De Duitse rassenwetten van 1935 verhinderden huwelijken tussen Joden en niet-Joden. Dit verbod trof ook Fritz Pfeffer en Charlotte Kaletta.

Onderwerp

Anne schrijft in haar dagboek over Fritz Pfeffer: 'Hij leeft samen met een veel jongere en leuke Christenvrouw, waar hij waarschijnlijk niet mee getrouwd is, maar dat is bijzaak.'[1]

Fritz Pfeffer en Charlotte Kaletta waren allebei eerder getrouwd geweest en ontmoetten elkaar in Berlijn. Een huwelijk was als gevolg van de in september 1935 afgekondigde Blutschutzgesetz onmogelijk. Eind 1938 kwamen beiden naar Amsterdam en hadden het voornemen in februari 1939 in Londen te trouwen.[2]  Op het visumaanvraagformulier voor emigratie naar Chili van Fritz Pfeffer en Charlotte Kaletta gedateerd 13 januari 1939 staat ingevuld: 'Im Laufe des Monats Februar 1939 wird die Ehe in London geschlossen.' [2]

Vanwege een verdrag uit 1902 konden Duitse onderdanen niet in Nederland trouwen, zonder verklaring van geen bezwaar van de Duitse autoriteiten. Vanaf september 1935 werden zulke verklaringen voor huwelijken tussen een Joodse en een niet-Joodse huwelijkspartner niet meer afgegeven. Nederland was aan multilaterale verdragen gebonden en had zich daarmee verplicht de huwelijkswetgeving van de aangesloten landen te respecteren, en dus ook die van Duitsland.[3]  België zegde dit verdrag enkele jaren na de Eerste Wereldoorlog op. Daardoor weken vele door de Duitse wet getroffen huwelijkskandidaten naar Brussel uit. Ook Fritz Pfeffer en Charlotte Kaletta wilden het in Brussel proberen. Charlotte Kaletta verbleef eind juni 1939 enige tijd in die stad, maar Pfeffers paspoort was in januari 1939 verlopen en het Duitse consulaat in Amsterdam weigerde dat te verlengen.[4]

Ondanks de onmogelijkheid te trouwen presenteerden zij zich als echtpaar.  Dat hun huwelijk niet officieel was, was ook niet algemeen bekend onder hun kennissen. Otto Frank hoorde voor het eerst van Pfeffers ongehuwde staat toen Miep Gies hem hierover in de zomer van 1942 inlichtte.[5]

Omdat hun huwelijk niet officieel was, ontbeerde Pfeffer in bezet Nederland de status van 'gemengd gehuwde' en daardoor zag hij zich in de loop van 1942 gedwongen onder te duiken.

Op grond van een Anordnung van de Senator für Justiz in Berlin d.d. 5 februari 1953 ter erkenning van vrije huwelijken van wegens ras, politiek of godsdienst vervolgden, is het huwelijk achteraf alsnog erkend. Dit om uitkering/schadeloosstelling aan nabestaanden mogelijk te maken. De huwelijksdatum van Fritz Pfeffer en Charlotte Kaletta werd met terugwerkende kracht vastgesteld op 31 mei 1937.[6]

Pfeffers overlijdensakte noemt als burgerlijke staat: gescheiden.[7] In 1953 is in de marge de erkenning van het geweigerde huwelijk met Charlotte Kaletta genoteerd.[8]

Noten

  1. ^ Anne Frank, Dagboek B, 10 november 1942, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.
  2. a, b Nationaal Archief, Den Haag (NL-HaNA), Ministerie van Justitie: Rijksvreemdelingendienst en Taakvoorgangers, toegang 2.09.45, inv. nr. 1031: visumaanvraag F. Pfeffer, 13 januari 1939.
  3. ^ "Het Duitsche Ariërhuwelijksverbod sluit een huwelijk in Nederland uit", Het Vaderland, 17 september 1935 (avondblad), p. 13.
  4. ^ NL-HaNA, Rijksvreemdelingendienst en Taakvoorgangers, inv. nr. 1031: Vreemdelingendienst Amsterdam aan Procureur-generaal, 14 februari 1939.
  5. ^ Anne Frank Stichting, Anne Frank Collectie, reg. code A_OFrank_I_015: Verklaring Otto Frank, 4 september 1951.
  6. ^ Stadsarchief Amsterdam, Gemeentepolitie Amsterdam (toegang 5225), inv. nr. 4171: Vreemdelingenkaart M.C. Kaletta, aantekening d.d. 28 april 1953.
  7. ^ Dit vanwege zijn in 1933 ontbonden huwelijk met Vera Bythiner.
  8. ^ Standesamt Hamburg-Neuengamme: Afschrift overlijdensakte, 16 februari 1945.