NL

Rose Judy De Liema - van Gelder

Rose De Liema - van Gelder zat samen met de acht onderduikers uit het Achterhuis in strafbarak 67 in kamp Westerbork. In Auschwitz-Birkenau verbleef ze dichtbij Edith, Margot en Anne Frank.

Persoon

Fotograaf onbekend. Fotocollectie Anne Frank Stichting, Amsterdam
  • Rose Judy De Liema - van Gelder
  • Geboren op: 9 juni 1921
  • Geboren in: Den Haag, Nederland
  • Overleden op: 29 juni 2014
  • Overleden in: Orange County, California, Verenigde Staten

Roos en Sal de Liema, tijdens hun huwelijk, 20 december 1942

Fotograaf onbekend. Fotocollectie Anne Frank Stichting, Amsterdam

Status onduidelijk

Rose (Roosje) van Gelder werd op 9 juni 1921 in Den Haag geboren als tweede dochter van het Joodse echtpaar Mozes van Gelder (1887–1943) en Judith Cohen (1883–1943). Ze groeide op met een oudere zus Elisabeth (1920-1943), een jonger zusje Rozetta (1924-1943) en een jonger broertje Hartog (1926-1944).[1] Het gezin woonde aan het Oranjeplein 2 in Den Haag.[2]

Op 20 december 1942 trouwde Rose met Sally (Sal) Bernard de Liema (1914-2004), die in Auschwitz-I goed bevriend zou raken met Otto Frank.[3] Samen met haar man verhuisde ze naar een kamer in het huis van kennissen.[4]

Op 4 januari 1943 werden de ouders, zussen en broertje van Rose van huis gehaald en op transport gesteld naar kamp Westerbork.[5]

Rose en haar man Sal werden op 10 april 1943 van huis gehaald en gevangengezet. Met behulp van vrienden wisten ze weer vrij te komen en besloot het echtpaar om op 23 april 1943 onder te duiken. Ze doken onder op verschillende adressen en verbleven vanaf april tot 5 augustus 1944 bij Mem Diependaal in huis totdat ze daar werden ontdekt en gearresteerd.

Concentratiekampen

Via de gevangenis in Arnhem kwamen Rose en haar man op 11 augustus 1944 aan in kamp Westerbork. Daar verbleven ze net als de acht onderduikers uit het Achterhuis in strafbarak 67 en kwamen ze te werken bij de batterijensloop.[6] Rose herinnerde zich in een interview met de Anne Frank Stichting dat ze samen met de familie Van Pels en de familie Frank liedjes zong in de strafbarak.[7]

Op 3 september 1944 werd Rose met haar man, net als de acht onderduikers en 1009 anderen, gedeporteerd naar Auschwitz.[8] Na de selecties verbleef Rose in Auschwitz-Birkenau dichtbij Edith, Margot en Anne Frank.[9] Ze herinnerde zich dat Anne een huidziekte kreeg en naar de zogenaamde schurftbarak werd gestuurd. Volgens Rose zou Margot hebben gedaan alsof zij ook ziek was zodat ze samen kon blijven met Anne.[10]

Op 26 oktober 1944 was er een selectie van circa honderd vrouwen voor tewerkstelling in Libau en Kratzau.[11] Ook Rose werd hiervoor geselecteerd en kwam in Libau terecht. Daar moest ze sneeuwkettingen maken voor militaire voertuigen. Op 7 mei 1945 werd ze daar bevrijd.[10]

Na de bevrijding

Op 30 juni 1945 werd Rose herenigd met haar man Sal, die net als Otto Frank Auschwitz had overleefd. Op 2 september 1950 emigreerde het echtpaar met hun twee kinderen naar de Verenigde Staten.[12] Daar veranderde Roosje haar naam in Rose en voegde ze Judy als tweede naam toe.[13]

Bron persoonsgegevens.[14]

Noten

  1. ^ Haags Gemeentearchief (HGA), Haags Bevolkingsregister. Gezinskaarten (toegang 0345-01-555), inv. nr. 555, https://hdl.handle.net/21.12124/FA5B6767AE6444ADBADC801076697845 (geraadpleegd 1 december 2022).
  2. ^ Rose De Liema-van Gelder, So you will remember. A mother writes to her children, eigen beheer, 1982, p. 8.
  3. ^ De Liema-van Gelder, So you will remember, p. 28-29.
  4. ^ De Liema-van Gelder, So you will remember, p. 18-19.
  5. ^ Haar ouders, zus en zusje werden vermoord in concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz in februari 1944. Haar broertje Hartog stierf op 30 juni 1944 in midden-Europa. Zie onder meer: https://www.joodsmonument.nl/en/page/143513/mozes-van-gelder (geraadpleegd 6 december 2022); https://www.joodsmonument.nl/en/page/143509/hartog-van-gelder (geraadpleegd 6 december 2022); Arolsen Archives - International Center on Nazi Persecution, Bad Arolsen, Joodsche Raad Kaart Mozes van Gelder, Document ID: 130291755, https://collections.arolsen-archives.org/de/search/person/130291755?s=van%20Gelder&t=2574926&p=19 (geraadpleegd 5 december 2022).
  6. ^ Arolsen Archives, Joodsche Raad Kaart Roosje De Liema - van Gelder, Document ID 130333840, https://collections.arolsen-archives.org/de/document/130333840 (geraadpleegd 6 december 2022); De Liema-van Gelder, So you will remember, p. 27.
  7. ^ Anne Frank Stichting (AFS), Getuigenarchief, interview Rose De Liema – van Gelder, 11 juni 2009.
  8. ^ Op de transportlijst van het transport op 3 september 1944 staan in het totaal 1019 mensen. Van het transport werden 347 mensen meteen bij aankomst in de gaskamer vermoord. Zie Bas von Benda Beckmann, Na het Achterhuis. Anne Frank en de andere onderduikers in de kampen, Amsterdam: Querido, 2020, p. 154; Arolsen Archies, Joodsche Raad Kaart Roosje De Liema - van Gelder.
  9. ^ Arolsen Archives, Joodsche Raad Kaart Roosje De Liema - van Gelder; De Liema-van Gelder, So you will remember, p. 27-28.
  10. a, b De Liema-van Gelder, So you will remember, p. 28.
  11. ^ Von Benda Beckmann, Na het Achterhuis, p . 208.
  12. ^ De Liema-van Gelder, So you will remember, p. 28, 33.
  13. ^ United States Holocaust Memorial Museum (USHMM), Interview met Rose Judy de Liema, 10 oktober 1993, Accession Number: 2000.91.68 | RG Number: RG-50.493.0068, https://collections.ushmm.org/search/catalog/irn512053 (geraadpleegd 5 december 2022).
  14. ^ HGA, Haags Bevolkingsregister, Gezinskaarten (toegang 0354-01.555), inv. nr. 555: Gezinskaart Mozes van Gelder; https://www.findagrave.com/memorial/190415242/rose-judy-de_liema (geraadpleegd 1 december 2022).