Jacqueline van Maarsen

Jacqueline (Jacque, Jopie) van Maarsen had een Nederlands-Joodse vader, Samuel van Maarsen (1884-1952),^[1] en een Franse niet-Joodse moeder, Eulalie Julienne Verlhac (1891-1992).^[2] Haar twee jaar oudere zus heette Christiana (Cricri) Huguette Julia van Maarsen (1927-2006).^[3] Haar ouders trouwden in 1925 in Parijs. Na de geboorte van hun eerste dochter verhuisde het gezin in 1927 naar Amsterdam.

Jacqueline zat in het schooljaar 1941-1942 in klas 1L2 van het Joods Lyceum in Amsterdam^[4] Zij ontmoette Anne Frank daar en zij raakten goed bevriend.^[5] Anne schreef geregeld over Jacqueline in haar dagboek.^[6] Zo schreef ze over de door hen opgerichte pingpongclub De Kleine Beer, minus 2.^[7] Ook organiseerden ze samen op zondag 1 maart 1942 een filmvoorstelling bij Anne thuis, met zelfgemaakte plaatskaartjes.^[8] Dit omdat sportclubs en bioscopen vanwege de anti-Joodse maatregelen waren verboden voor Joden.^[9] 

Voor haar dertiende verjaardag kreeg Jacqueline van Anne het boek Hup Loek! door Aleid Ages van Weel cadeau.^[10] In haar poesiealbum schreef Anne een versje gedateerd op 23 maart 1942.^[11] Zowel Anne als Jacqueline verzamelde ansichtkaarten en plaatjes die ze met elkaar ruilden:

‘Anne vond het leuk om filmsterren te verzamelen (...) en dan vond ik het wel leuk om met haar samen die uit te zoeken en we knipten die uit de theaterkrantjes en uit Libelle.’^[12]

Twee ansichtkaarten van de Britse prinsessen Elizabeth en Margaret Winsor, die Anne later op de muur van haar kamer in het Achterhuis plakte, kreeg zij mogelijk van Jacqueline. ^[13]

Jacquelines moeder had zich in Parijs, vanwege haar voorgenomen huwelijk, bekeerd tot het jodendom. Na de verhuizing naar Amsterdam weigerde de zeer orthodoxe Joodse Gemeente aldaar dit huwelijk te erkennen. Pas in 1938 werd het toch erkend.^[14] In 1942 slaagde zij er in zichzelf en haar dochters als niet-Joods te laten aanmerken, onder voorwendsel dat haar man haar en de kinderen buiten haar medeweten als Joden had laten registreren. Daardoor konden Jacqueline en haar zus uitgeschreven worden bij het Joods Lyceum en hoefden zij geen ster meer te dragen.^[15]

Jacqueline en Anne hadden elkaar beloofd een afscheidsbrief te schrijven, mochten ze elkaar uit het oog verliezen. Vanaf 6 juli 1942 zat Anne ondergedoken in het Achterhuis. Jacqueline herinnerde zich dat ze samen met Hanneli Goslar langsging bij het verlaten woonhuis van de familie Frank om te kijken of ze een afscheidsbrief van Anne kon vinden, maar die lag er niet.^[16] Op 25 september 1942 schreef Anne de ‘beloofde vaarwel brief’ aan Jacqueline in haar dagboek. Versturen kon ze die brief uiteraard niet, dat was te risicovol. Ze schreef onder andere:

‘(…) Ik hoop dat wij elkaar spoedig weer zullen zien, maar het zal vermoedelijk toch niet voor het einde van de oorlog zijn. (…)  Je «beste» vriendin Anne

            P.S. Ik hoop dat we tot dat we elkaar terugzien altijd «beste» vriendinnen blijven.’^[17]

Op dezelfde dag schreef Anne nog een tweede brief, waarin ze antwoord geeft op een denkbeeldige afscheidsbrief van Jacqueline, die zij nooit heeft geschreven: ‘Je brief heeft me erg verheugd, (…). Ik denk zo vaak aan jou.’^[18] Pas na de oorlog kreeg Jacqueline van Otto Frank een kopie van deze twee brieven. Hij stuurde haar in 1947 een exemplaar van de eerste uitgave van het dagboek van Anne Frank. Ze hielden contact tot Otto's dood in 1980.^[19] 

In de eerste uitgave van het dagboek van Anne Frank werd Jacqueline 'Jopie de Waal' genoemd. In 1990 publiceerde Jacqueline van Maarsen Anne en Jopie.^[20] Daarin beschreef ze hun vriendschap en de donkere jaren waarin deze tot bloei kwam. Sindsdien zijn er vier boeken van Jacqueline verschenen die uitgebreid ingaan op haar vriendschap met Anne en op haar eigen familiegeschiedenis.^[21]

Jacqueline van Maarsen was boekbindster en schrijfster. In 1954 trouwde zij met Ruud Sanders, met wie ze drie kinderen kreeg.

Bron persoonsgegevens.^[1] Adres: Hunzestraat 4 I, Amsterdam.^[1]