Al voor de onderduikperiode begon Anne met het verzamelen van filmsterrenplaatjes en ansichtkaarten.^[1] Aan haar Amerikaanse penvriendin, Juanita Wagner, schreef Anne op 29 april 1939 dat haar collectie ‘picture-cards’ rond de achthonderd stuks telde.^[2] Deze verzameling ging van het Merwedeplein mee naar het Achterhuis. In haar dagboek schrijft Anne hierover:

'Ons kamertje was met die strakke muren tot nu toe erg kaal; dank zij vader die m'n hele prentbriefkaarten en filmsterverzameling van tevoren al meegenomen had, heb ik met een lijmpot en kwast de hele muur bestreken en van de kamer één plaatje gemaakt. Daardoor ziet het er veel vrolijker uit (…)'^[3]

Anne besteedde veel tijd aan haar verzameling. Ze breidde hem uit met nieuwe plaatjes afkomstig uit tijdschriften, die ze van de helpers kreeg. Zoals Libelle, Panorama en Cinema & Theater. Ze haalde plaatjes van de muur af, of hing ze over elkaar heen met ‘lijmpot en kwast’ of met ‘fotohoekjes’, om ze zo makkelijker te kunnen verwisselen.^[3][4] Ook gaf ze een paar filmsterrenplaatjes weg aan Peter, die hij in zijn eigen kamer ophing. Anne had hem er graag meer geven, maar hij slaat dit aanbod vriendelijk af: 'Ik laat het liever zo, deze hier, daar kijk ik elke dag tegen aan en dat zijn mijn vrienden geworden.'^[5]

Onderzoek naar de wanden in het Achterhuis heeft in totaal zevenenzeventig plaatjesbeschrijvingen opgeleverd.^[6] Veertig plaatjes knipte Anne uit verschillende tijdschriften, waarvan negentwintig uit de Libelle. Veel filmsterren haalde zij uit jaargang 1939-1940 van de Libelle.^[7] Amerikaanse filmsterren stonden er, naarmate de bezetting vorderde, steeds minder in. Uit jaargang 1941 haalde ze voornamelijk kinderfoto’s,^[8] tekeningen en twee kunstgeschiedenis afbeeldingen.

Uit alle verschillende plaatjes valt Annes interesse af te leiden. Tijdens de onderduik raakte ze meer geïnteresseerd in geschiedenis en mythologie. Met Margot studeerde ze hard ‘om niet dom te blijven’.^[9] Het verhaaltje Filmster-Illusie waar Anne een ontmoeting met de Lane Sisters beschrijft, eindigt met de woorden dat ze ‘voor goed van alle beroemdheidsillusies genezen’ is.^[10] Uit het plaatjesonderzoek blijkt dat Anne de daad bij het woord voegde. Achter het plaatje van het beeldhouwwerk van Michelangelo zit een plaatje van de Lane Sisters verborgen en op de Amerikaanse actrice Sally Eilers heeft met punaises een landkaartje van Frans-Duits grensgebied vastgeprikt gezeten.^[11]

Ook een aantal kinderfoto’s en tekeningen heeft plaats moeten maken voor volwassenere afbeeldingen. Zo plakte Anne Hermes op een meisje met een springtouw, Paracelsus op een meisje met een parasol en een zelfportret van Leonardo da Vinci op een meisje dat samen met haar poppen de was doet.^[12]

Anne zette haar interesse voor filmsterren niet helemaal aan de kant. In januari 1944 schrijft ze dat ze nog veel zondagen aan het uitzoeken en sorteren van haar grote filmsterrenverzameling besteedde, ‘die een zeer respectabele omvang aangenomen heeft’.^[13] Wel had ze er steeds minder tijd voor. Zo schrijft ze in mei 1944: ‘Al m’n filmsterren liggen in vreselijke wanorde door elkaar en snakken naar een opruiming.’ Maar omdat ze ‘in het werk stikt, wordt de chaos toch nog maar chaos gelaten.’^[14]

Naast tijdschriftplaatjes en ansichtkaarten van filmsterren en kinderen hing ze ook cartoons, landschappen, dieren en leden van vorstenhuizen aan haar muur. Over de ansichtkaart van de Koninklijke familie, die ze eerst in haar fotoalbum plakte en later met een punaise aan haar muur prikte, schrijft ze dat Bep Voskuijl die speciaal voor haar had laten afdrukken.^[15]

De Groningse ontwikkelingspsycholoog Gerrit Breeuwsma vergelijkt Annes verzamelwoede met de gewoonte van zo ongeveer elk kind om zijn of haar slaapkamer van onder tot boven te behangen met posters en foto's van favoriete filmsterren en artiesten. Hij noemt dat 'een uitstapje buiten de veilige wereld van het gezinsleven en een zoektocht naar culturele vignetten die bij hun interesses passen.' Maar hij vindt de diversiteit en ontwikkeling van Annes verzameling bijzonder. Hij ziet Annes knipselverzameling als de motor tot haar wil om te creëren. In aanleg is elk kind een verzamelaar. Vaak komt dit voort uit de behoefte iets compleet te krijgen. Zo is in ieder geval iets in het leven volmaakt. Maar bij Anne Frank zie je dat haar verzameling ook haar fantasie en creativiteit voedt. Creativiteit kun je zien als een letterlijke en figuurlijke ontsnapping aan de realiteit.^[7]

Groeistreepjes en kaartje van Normandië

In de woon- slaapkamer van de familie Frank werd met potloodstreepjes op het behang de groei van Anne en Margot bijgehouden. Hieruit valt af te leiden dat Anne in twee jaar ruim dertien centimeter was gegroeid en Margot één. Anne schrijft op 13 juni 1943 een deel van het verjaardagsgedicht over dat Otto voor haar had geschreven. Hierin dichtte hij: 'Ja als men groeit 10 centimeter, Past niets meer, dat begrijpt eenieder.'^[16]

Naast de groeistreepjes hangt een landkaartje van de Normandische kust. Op 6 juni 1944 landden de geallieerden in Normandië in Frankrijk. Otto Frank knipte uit de voorpagina van De Telegraaf van 8 juni 1944 een landkaartje uit en hing het aan de muur. Met knopspelden hield hij de vorderingen van de geallieerden bij.

Behoud van de plaatjeswanden

Halverwege de jaren vijftig, toen het ernaar uitzag dat het Achterhuis niet van de sloop gered kon worden, besloot Otto Frank om de groeistreepjes, het kaartje van Normandië en de plaatjes op de linkerwand van Annes kamer te redden. Hij sneed ze met behang en al uit de muur. Uiteindelijk bleef het Achterhuis toch behouden. De uitgesneden stukken behang werden weer teruggeplaatst, maar de wanden waren in erg slechte staat. In de loop der jaren hebben souvenirjagers stukjes behang en plaatjes meegenomen. De van de muur afgevallen plaatjes werden met plakband weer teruggeplaatst en door een lekkage zijn de wanden nog eens extra beschadigd. Op foto’s uit 1954 gemaakt door Maria Austria en op foto’s uit de jaren tachtig zijn sommige verdwenen plaatjes nog te zien. Zoals de drie plaatjes in Peters kamer.

Aan de hand van historisch en materieel-technisch onderzoek werden begin 2000 alle plaatjeswanden gerestaureerd en geconserveerd.^[6] Besloten is toen om de plaatjes te behouden zoals ze in de loop der tijd geworden zijn, inclusief scheuren, ontbrekende stukjes, verkleuring en vochtplekken, die in de naoorlogse jaren zijn ontstaan.