Nanny Konig - Blitz

Nanny Blitz^[1] was een klasgenoot van Anne Frank op het Joods Lyceum^[2] en oud-gevangene van Bergen-Belsen.^[3] De familie Blitz stond op de zogenaamde Palestina-lijst. Hierop stonden Joden die om verschillende redenen uitstel van deportatie hadden gekregen en aan wie was beloofd dat zij in aanmerking zouden komen voor emigratie naar Palestina. Deze groep kwam in januari 1944 in het Sternlager van kamp Bergen-Belsen terecht, om te worden uitgewisseld met Duitse krijgsgevangenen en andere Duitsers in geallieerde gevangenschap. Uiteindelijk zou maar een zeer klein aantal van deze gevangenen daadwerkelijk worden uitgeruild. Het ging hier o.a. om ‘Portugese Joden’ (die een vergeefse poging hadden ondernomen om te bewijzen dat zij raciaal van de Oost-Europese joden verschilden) en anderen die op grond van maatschappelijke positie of staatsburgerschap een uitzonderingspositie hadden gekregen: Joden met een paspoort van een neutrale staat, leden van de Joodse Raad en de zgn ‘Barneveld Groep’. In het geval van Nanny’s vader hing zijn plaatsing op deze lijst vermoedelijk samen met zijn baan bij de Amsterdamse bank. In september 1943 kwamen zij op een aparte Palestina-lijst.^[4]

Eind november 1944 stierf Nanny’s vader in Bergen-Belsen. Zijn familie verloor hierop de plek op de Palestina-lijst. Nanny's broer Bernard kwam in januari naar in Oranienburg terecht waar hij in maart 1945 omkwam. Hun moeder Helene wordt in januari gedeporteerd naar de zoutmijnen in Beendorf, en werd op 10 maart doorgestuurd naar Eideltedt. Daar stierf ze een dag na aankomst. Helmstedt-Beendorf was een Aussenlager van kamp Neuengamme. De ca. 2500 vrouwelijke gevangenen werkten in dit kamp voor de Duitse Lufwaffe aan de ondergrondse productie van munitie, vliegtuigonderdelen en V1 en V2 raketten. De gevangenen moesten ca. 425-465 meter onder de grond werken.^[5] Op 10 april 1945 werd Beendorf ontruimd. De gevangenen werden op een trein naar Hamburg gezet. Vrouwelijke gevangenen kwamen via een lange en verschrikkelijke treinreis door Duitsland (een groot aantal vrouwen kwam om van honger en dorst) in Hamburg aan, van waaruit zij over verschillende buitenkampen werden verdeeld. Nanette’s moeder kwam terecht in buitenkamp Eidelstedt, waar zij een dag na aankomst overleed. De gevangenen die op dat moment nog in leven waren, wisten bijna allemaal op 1 mei mee te komen met een trein van het Rode Kruis die van Hamburg via Denemarken naar Zweden kwam.^[6]

Nanny bleef in Bergen-Belsen en werd in op 5 december 1944 overgeplaatst van het Sternlager naar het vrouwenkamp, waar ze Anne en Margot weer terugzag. Hoewel ze in een andere barak verbleef, ontmoette ze Anne en Margot een aantal keer. Vooral Margot was op dat moment al ernstig verzwakt.

Nanette Blitz herinnerde zich hierover:

‘Ik geloof dat ik Margot niet staande heb gezien. Dat ze daar lag. Anne heb ik omhelsd, maar Margot kan ik me staande niet herinneren, die was al helemaal verzwakt. En alles kromp in he, hersenen, magen, alle he, ze waren, ze was helemaal... en daar heb ik eigenlijk vrijwel niet mee gesproken. Die was al zo half weg, helemaal verzwakt... Maar Anne, daar heb ik wel mee gesproken, verschillende keren, en ik geloof iedere keer als ze kwam dan was, lag Margot daar in een barak, die was niet meer zo goed bij’.^[3]

Ook vertelde ze dat ze Anne en Margot kort voor hun overlijden nog had gezien:

'Toen ik Anne en Margot gevonden had in kamp 8, dat was het originele kamp 8, dat was toen een vrouwenkamp, [...] toen waren ze alle twee geraamtes en ik, ik weet van Anne dat ze in een deken gewikkeld was. Margot kan ik me niet herinneren of ze ook in een deken gewikkeld was, maar ze was ook al heel zwak, helemaal, nou ja, verteerd om zo te zeggen. En misschien was ze ook in een deken gewikkeld, de kleren waren onmogelijk om te dragen want die waren vol met luizen.'^[3]

Nanette Blitz overleefde Bergen-Belsen en keerde eerst terug naar Nederland. In oktober hoorde Otto Frank van Hanneli Goslar dat Nanny Anne en Margot nog in Bergen-Belsen had gezien. Hij schreef haar een briefje met de vraag of ze hem meer kon vertellen over zijn dochters. Op 31 oktober 1945 antwoordde ze hem vanuit het Provinciaal Ziekenhuis in Santpoort een beknopt verslag. Ze schreef dat ze Anne en Margot in januari 1945 nog in het Schonungsblock – de ziekenbarak- had gezien: ‘Toen kwam er een grote verhuizing waarna ik hen niet meer gesproken heb, doch ik weet echter, van ’t meisje hier dat iemand hen in februari nog gesproken heeft.'^[7]

Kort na haar brief kreeg Nanny bezoek van Otto Frank in het Provinciaals Ziekenhuis in Santpoort, waarbij zij hem hem verder over zijn dochters vertelde. Ook Annelore Daniel, ‘het meisje’ waarover Nanny schreeft, lag op dat moment in het ziekenhuis en zij vulde het verhaal van Nanny verder aan.^[8]

Nanny Blitz ging na de oorlog naar Engeland, waar ze haar latere echtgenoot John Konig leerde kennen. In 1953 trouwden zij en emigreerden na naar Brazilië. Hier geeft Nanny Blitz regelmatig lezingen over de Holocaust. In 2015 publiceerde ze haar memoires in het Portugees.^[9] In 2017 verscheen de Nederlandse vertaling.^[10]

Bron persoonsgegevens.^[11] Adres: Van Baerlestraat 58 huis, Amsterdam.^[11]