NL

Hanneli Goslar

Hanneli Goslar was een vriendin van Anne Frank vanaf de kleuterklas van de Montessorischool. In Kamp Bergen-Belsen ontmoette ze Anne meermaals aan de andere kant van het hek.

Persoon

Fotograaf onbekend. Foto afkomstig uit privécollectie
  • Hannah Elisa Goslar
  • Geboren op: 12 november 1928
  • Geboren in: Berlijn, Duitsland
  • Overleden op: 28 oktober 2022
  • Overleden in: Jeruzalem, Israël

Hannah en haar zusje Gabri Goslar

Fotograaf onbekend. Foto afkomstig uit privécollectie

Status onduidelijk

Hannah (Hanneli of Lies) Elisabeth Pick-Goslar werd op 12 november 1928 geboren in Berlijn in een religieus Joods gezin.[1] Het gezin vluchtte in 1933 naar Nederland en kwam begin 1934 te wonen op het Merwedeplein 31-I.[2] Daar leerde Hanneli meteen in de eerste week de familie Frank kennen.[3] De gezinnen Goslar en Frank raakten goed bevriend en kwamen zeer regelmatig bij elkaar over de vloer. Volgens Hanneli waren Edith Frank en haar moeder ‘als zussen’ en konden ook haar vader en Otto Frank het goed met elkaar vinden.[4]

School

Vanaf 3 september 1934 ging Hanneli naar de school voor Voorbereidend Onderwijs No. 51, waar Anne Frank al langer op school zat.[5] De eerste schooldag herinnert Hanneli zich nog goed: ‘Mijn moeder bracht me naar school, ik kende de taal nog niet en mijn moeder was zo bang hoe het zou gaan, hoe ik zou reageren. Maar ik kwam binnen en Anne stond tegenover de deur bij de belletjes en liet ze rinkelen. Ze draaide zich om en ik vloog in haar armen en mijn moeder kon gerust naar huis gaan.’[4]

Op 13 juli 1935 werd Hanneli overgeschreven naar de Zesde Montessorischool.[5] Ook Anne stond daar vanaf 16 augustus 1935 ingeschreven. Ondanks de wisselende klassamenstellingen zaten Hanneli en Anne zes jaar lang bij elkaar in de klas.

Op 8 augustus 1941 kwam een verordening die bepaalde dat Joodse leerlingen per 1 september alleen nog les mochten krijgen van Joodse leraren. Hanneli en Anne gingen daarop naar het Joods Lyceum en zaten daar samen in klas 1L2. Hanneli herinnerde zich nog goed hoe zij en Anne op school altijd samen waren en veel kletsten.[6]

Op 25 juni 1938 werd Hanneli de ‘deutschen Staatsangehörigkeit’ afgenomen.[7]

Hanneli’s jongere zusje Rahel Gabriële Ida (Gabi) Goslar werd op 25 oktober 1940 geboren.[8] Een jong kind en het feit dat haar moeder Ruth Judith Klee twee jaar later opnieuw zwanger was, maakte dat onderduiken voor de familie Goslar geen optie was. Op 27 oktober 1942 stierf Hanneli's moeder in het kraambed, nadat de baby een dag eerder doodgeboren was.[9] Anne schreef over het verlies van de baby van de Goslars in haar dagboek op 2 november 1942.[10] Waarschijnlijk wist zij toen niet dat ook de moeder van Hanneli was overleden.[11]

Op 20 juni 1943 bij de grote razzia in Amsterdam Zuid werd het gezin Goslar opgepakt en naar kamp Westerbork gebracht. Vanuit daar werden Hanneli, haar vader en haar zusje Gabi op 15 februari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd. Daar verbleef Hanneli in het Sternlager.

Ontmoetingen met Anne

Een jaar later hoorde Hanneli in februari 1945 dat Anne in het kampdeel naast het Sternlager zat, genaamd Kleines Frauenlager. Tussen de kampdelen liep een hek waarmee het Sternlager van het Frauenlager gescheiden werd. Hanneli herinnerde zich dat ze de stem van Auguste van Pels hoorde die haar vervolgens in contact bracht met Anne. Mogelijk waren ook Ilse en Marty van Collem enkele keren bij de ontmoetingen aan het hek aanwezig.[12]

Volgens Hanneli stonden zij en Anne bij de eerste ontmoeting huilend bij het hek en brachten ze elkaar op de hoogte van hun ervaringen. Zo herinnerde Hanneli zich dat Anne vertelde dat ze dacht dat haar ouders dood waren. Hanneli verkeerde zelf in de veronderstelling dat Anne met haar familie in Zwitserland zat.

Omdat de omstandigheden in het Sternlager relatief beter waren dan in het Frauenlager verzamelde Hanneli na de eerste ontmoeting, een pakketje met eten en kleding voor Anne. De volgende avond gooide ze een pakketje over het hek. Een onbekende vrouw ving pakje op en ging ermee vandoor, tot grote frustratie van Anne. Enkele dagen later had Hanneli een nieuw pakketje samengesteld. Dit keer kwam het wel bij Anne terecht. Het was het laatste contact tussen Anne en Hanneli.[13] Ze hadden elkaar drie keer aan het hek ontmoet.

Omdat de eerste ontmoeting met Anne tot stand kwam door tussenkomst van Auguste van Pels moet deze ontmoeting eind januari of begin februari 1945 hebben plaatsgevonden. Auguste zou namelijk volgens een transportlijst al op 7 februari 1945 naar Raguhn (buitencommando van Buchenwald) zijn gedeporteerd.[14] Bovendien zaten in het pakketje spullen die afkomstig waren uit een Rode Kruispakket. De grootmoeder van Hanneli had omstreeks 23 januari 1945 een Rode Kruispakket ontvangen.[15]

Na de dood van haar vader op 25 februari 1945 ging Hanneli samen met haar zusje begin april 1945 op transport naar Theresienstadt. Uiteindelijk strandde de trein ter hoogte van de dorpen Tröbitz en Schilda en werden ze daar bevrijd.  

Terugkeer

In juli 1945 kwam Hanneli terug in Nederland en verbleef ze vanwege tyfus eerst een paar maanden in het ziekenhuis in Maastricht.[16] Otto Frank zocht haar daar begin augustus op en vertelde haar dat Anne niet meer leefde.[17] Kort daarna verhuisde ze naar de Joodse Invalide in Amsterdam. Ook daar bezocht Otto Frank haar.[18] Met hulp van Otto Frank werd ze op 5 december 1945 samen met haar zusje Gabi herenigd met haar oom Hans Klee in Zwitserland.[19] Ook nadat Hanneli naar Israël emigreerde, bleef het contact met Otto Frank bestaan.[20]

Hanneli Goslar wordt regelmatig in het dagboek van Anne genoemd. In het dagboek wordt Hanneli door Anne ook wel ‘Lies Goosens’ genoemd.

Bron persoonsgegevens.[21] Adressen: Berlijn; Nieuwe Hoogstraat 9-11, Amsterdam (hotel Hiegentlich), Merwedeplein 31-I, Zuider Amstellaan 16 II.[22]

Noten

  1. ^ Voor het levensverhaal van Hannah Goslar, zie: Alison Leslie Gold, Anne Frank, mijn beste vriendin: het verhaal van Hanneli Goslar,  Assen: Kluitman, 1999; Hannah Pick-Goslar met Dina Kraft, Mijn vriendin Anne Frank, Amsterdam : Lev., 2023.
  2. ^ Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslar; Willy Lindwer, De laatste zeven maanden. Vrouwen in het spoor van Anne Frank. Hilversum: Gooi en Sticht, 1988, p. 25.
  3. ^ Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 25.
  4. a, b Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 27.
  5. a, b Anne Frank Stichting (AFS), Anne Frank Collectie (AFC),A_Montessorischool_I_0001: leerlingenregister School No. 51, volgnr. 308.
  6. ^ Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 35-36.
  7. ^ Hans Georg Lehmann & Michael Hepp (Einl.), Die Ausbürgerung deutscher Staatsangehöriger 1933 – 45 nach den im Reichsanzeiger veröffentlichten Listen. Band 1. Listen in chronologischer Reihenfolge, München: Saur, 1985, p. 59.
  8. ^ SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart H. Goslar en Arciefkaart Rahel Gabriële Ida Goslar.
  9. ^ Op 26 oktober 1942 om 10 uur ’s ochtends beviel Ruth Goslar-Klee van een kind, dat bij de Burgerlijke Stand als levenloos werd aangegeven (SAA, reg. 14, fol. 4: Akte van overlijden, 26 oktober 1942.) Een dag later, op 27 oktober 1942 om acht uur ’s avond overleed Ruth Goslar Klee zelf ook (SAA, Burgerlijke Stand (toegang 5009), inv. nr. 6960: register van overlijdensakten 1942, deel 14, 4v, akte 19 en 6v, akte 31).
  10. ^ Anne Frank, Dagboek A, 2 november 1942, 2e, in: Verzameld werk, Amsterdam: Prometheus, 2013.
  11. ^ Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 39 en 45; AFS, Getuigenverhalen I: transcriptie interview met Hanneli Pick - Goslar, afgenomen op 6 mei 2009 door David de Jongh, p. 68, Interview deel e, tijdcode 08:44:05.
  12. ^ Hanneli Goslar in: Jon Blair (regie & prod.), Anne Frank remembered, London: The Jon Blair Film Company, 1995; AFS, Getuigenarchief, Getuigen Verhalen I, interview, Martha Dotan van Collem, 2011; Getuigenarchief, getuigen Verhalen II, interview, Ilse Zilversmit - van Collum. 2013.
  13. ^ Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 44-46.
  14. ^ International Tracing Service (ITS), Bad Arolson, Archivnummer: 5792, Abschrift Überstellungsliste von KL Bergen-Belsen an KL Buchenwald/Raguhn.
  15. ^ ITS, docnr. 3396827#1 (1.1.3.1/0025/0071), Commission Mixte de Secours de la croix-rouge internationale, brief aan Generalführer hartmann, 23 januari 1945.
  16. ^ AFS, Getuigenverhalen I, transcriptie interview Hanneli Pick – Goslar door David de Jongh, 6 mei 2009, p. 2-3, tijdcode 12:37:10– 12:39:31.
  17. ^ AFS, AFC, reg. code OFA_002: agenda 1945, 1 - 3 augustus.
  18. ^ AFS, AFC, Otto Frank Archief, reg. code OFA_002: agenda 1945, 25 en 29 september, 6, 9 en 12 oktober en 1 november.
  19. ^ AFS, Getuigenverhalen I, transcriptie interview Hanneli Pick – Goslar door David de Jongh, 6 mei 2009, p. 2, tijdcode 12:38:24 – 12:39:31.
  20. ^ Lindwer, De laatste zeven maanden, p. 50-51.
  21. ^ SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslar; 'Holocaust survivor Hanna Pick-Goslar passes away at 93', Jerusalem Post, 28 oktober 2022.
  22. ^ SAA. Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Hans Goslear en Archiefkaart Ruth Judith Klee.