NL

Martha von der Möhlen

Martha von der Möhlen was de lerares Engels van Margot Frank op het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes. Zij liet haar klas corresponderen met leerlingen in de Verenigde Staten.

Persoon

  • Martha Maria Christina von der Möhlen
  • Geboren op: 23 april 1895
  • Geboren in: Nieuwer Amstel, Nederland
  • Overleden op: 8 mei 1993
  • Overleden in: Harmelen, Nederland

Martha von der Möhlen werd op 23 april 1895 geboren in Nieuwer Amstel (NH) als jongste van zeven kinderen.[1] In 1915 behaalde ze haar bevoegdheid voor het geven van Engels in het Middelbaar Onderwijs.[2] Vanaf 1926 was ze lerares Engels op het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes aan de Reijnier Vinkeleskade 62 in Amsterdam.[3]Daar kreeg ze ook Margot Frank in de klas.

Penvriendinnen

In het schooljaar 1939-1940 ging Margot Frank naar de tweede klas en kwam ze bij juffrouw Von der Möhlen in de klas.[4] Na een aantal maanden nam Von der Möhlen het initiatief om haar leerlingen met scholieren in het buitenland te laten schrijven. Waarschijnlijk had ze kort daarvoor de Amerikaanse docent Miss Birdie Mathews leren kennen, die op reis was door Europa en al snel daarna een ‘program of international correspondence’ startte.[5]

Door het programma kregen leerlingen uit de klas van Von der Möhlen penvriendinnen in het buitenland. Op 27 april 1940 schreef Margot een Engelstalige brief aan Betty Ann Wagner (1925-2012) uit Danville (Iowa) in de Verenigde Staten. Anne Frank schreef aan het zusje van Betty, Juanita Wagner (1929-2001).[6]

Uit de brief van Margot blijkt dat zij oog had voor de oorlogsdreiging: ‘We often listen to the radio, as times are very exciting, having a frontier with Germany and being a small country we never feel safe.’[7] Door de Duitse inval - twee weken later - bleef het bij deze ene brief van Margots kant.

Ook andere leerlingen uit de klas van Margot schreven brieven met leerlingen uit Amerika en Engeland. Zo vertelde Hetty Last dat haar penvriendin met de zusjes Wagner in dezelfde klas zat en zij altijd zijn blijven corresponderen.[8] Ook Greet Bezema schreef een paar brieven naar Iowa, maar dit werd door de oorlog onderbroken.[9] Bella van der Wilk-Kohlwey correspondeerde met een meisje uit Engeland met wie ze ook na de oorlog bevriend bleef.[10]

Lessen

Bella van der Wilk-Kohlweij herinnerde zich de lessen van juffrouw Von der Möhlen nog goed:

' Ze gaf ongelooflijk goed Engels en ook de klassieken en Shelley en Byron en Keats. (…), maar ze had ook hele leuke dingen en gedichtjes die we allemaal uit ons hoofd moesten leren. Van "want to be a dentist with a plaid upon the poor, floor, the door, and a little bubbling fountain in the middle of the floor". Dus dat was natuurlijk veel leuker dan al die klassieken. En "Jack and Jill went up the hill to fetch a pail of water. Jack fell down and broke his crown and Jill came tumbling after".'[10]

Greet Bezema herinnerde zich dat ze in de hogere klassen bijles kreeg bij juffrouw Von der Möhlen thuis omdat ze niet goed was in Engels.[9] Vanaf maart 1936 woonde Von der Möhlen op de Banstraat 48hs, om de hoek van het Lyceum.[11]

Hetty Last beschreef juffrouw Von der Möhlen als de 'lievelingslerares van de hele school'.[8]

Lesprogramma

Het Engels programma van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes zag er voor de H.B.S. in 1941 als volgt uit:

Klasse 2
Uitspraakoefeningen. Oefeningen in het spreken, schrijven, lezen en vertalen. Beginselen der spraakkunst.

Klasse 3
Oefeningen in het spreken, schrijven, lezen en vertalen. Voortzetting van de behandeling der spraakkunst. 

Klasse 4
Oefeningen in het mondeling en schriftelijk gebruik van het Engels. Vertalingen van het Engels in het Nederlands en omgekeerd. Het behandelen van enkele hoofdperioden uit de letterkunde. Moderne lectuur. 

Klasse 5 en 6
Oefeningen in het mondeling en schriftelijk gebruik van het Engels. Vertalingen van het Engels in het Nederlands. Lectuur. Letterkunde in verband daarmee.[12]

Bron persoonsgegevens.[13] Adressen: Heemstede; Amsterdam, Banstraat 48hs ('36), Apollolaan 61-I ('62); Vleuten; Hamelen.[11]

Noten

  1. ^ Stadsarchief Amsterdam (SAA), Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Martha Maria Christina von der Möhlen, https://archief.amsterdam/indexen/deeds/98533425-5371-56a3-e053-b784100ade19?person=98533425-5372-56a3-e053-b784100ade19; https://www.genealogieonline.nl/een-stukje-von-der-mohlen/I063.php (geraadpleegd 11 oktober 2022).
  2. ^ ‘UITSLAG van de in 1915 te 's Gravenhage gehouden examens ter verkrijging van eene akte van bekwaamheid A, tot het geven van middelbaar onderwijs in de Engelsche taal’, in: Nederlandsche staatscourant, 27 augustus 1915, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000181713:mpeg21:a0005.
  3. ^ Gedenkboek ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes te Amsterdam en het afscheid van Dr Magrita J. Freie als rectrix van deze school, Amsterdam, 1950, p.34.
  4. ^ SAA, Gerrit van der Veen Scholengemeenschap en rechtsvoorgangers, toegang 623, inv. nr. 421: rapportenregisters klas 2A, 1939-40.
  5. ^ Elders wordt gesuggereerd dat het ook mogelijk is dat ze elkaar aan Colombia University in New York hebben ontmoet bij lessen daar, maar onduidelijk is of Martha von der Möhlen daarbij is geweest. Zie Susan Goldman Rubin, Searching for Anne Frank. Letters from Amsterdam to Iowa, New York, NY, Abrams, 2003, p. 7. Zeker is dat Birdie Mathews in Europa rondreisde in 1914 en 1939 en tijdens haar eerste reis (en mogelijk ook in 1939) ook Nederland had bezocht.
  6. ^ Er is in Danville, Iowa, een museum opgericht over de correspondentie met de zusjes Frank: http://www.danvillestation.net/Anne-Frank-Connection.html
  7. ^ AFS, Anne Frank Collectie (AFC), reg. code Extern.00052: Kopie brief Margot Frank aan Betty Ann Wagner, 27 april 1940. De originele brief en ook de brief van Anne aan Juanita Wagner, het zusje van Betty Ann, bevinden zich in het archief van het Simon Wiesenthal Museum of Tolerance, Los Angeles, Verenigde Staten.
  8. a, b AFS, Getuigenarchief, interview Hetty Last, 16 november 2011.
  9. a, b AFS, Getuigenarchief, interview Greet Bezema, 16 november 2011.
  10. a, b AFS, Getuigenarchief, interview Bella van der Wilk-Kohlwey, 16 november 2011.
  11. a, b SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Martha Maria Christina von der Möhlen.
  12. ^ SAA, Inventaris van het Archief van de Gerrit van der Veen Scholengemeenschap en rechtsvoorgangers, toegang 708, inv.nr. 38: Programma van het onderwijs aan het lyceum, 1941.
  13. ^ SAA, Dienst Bevolkingsregister, Archiefkaarten (toegangsnummer 30238): Archiefkaart Martha Maria Christina von der Möhlen; Familiebericht overlijden Martha Maria Christina von der Möhlen’ In: NRC Handelsblad, 11 mei 1993, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000031167:mpeg21:a0105.